Haşim Bey`in edvarı

Abstract

HASIM BEY'IN EDVARI ÖZET Hacı Hâşim Bey'e ait olan `Hâşim Bey'in Edvân` veyahut `Hâşim Bey Mecmuası` olarak bilinen eser Yüksek Lisans tez konusu olarak elen alınmıştır. Bizim yazılarımızın dışında Edvar önce bugün kullanmakta olduğumuz lâtin harfleriyle daha sonra bugünkü Türkçe ile yazılmıştır. Orijinal kısmı eklerde gösterilmiştir. Eser İki Bölümdür. - Birinci Bölüm, 87 sayfadan oluşan `EDVAR` bölümü - İkinci bölüm ise güftelerden oluşuyor, eser 5 1 2 sayfadan ibarettir. Eser dikkâte değer bir önsöz ile başlamış daha sonra doğrudan usûl ilminin açıklamasına geçmiştir. 2/18 sayfalarda usuller daire daire anlatılmıştır. 19. sayfadan başlayıp 22. sayfanın ortasına kadar `Edvar ilmine dair` bir kısımla bir başlangıç yapılarak kullanılan makamların açıklamasına geçilmiştir. 22. sayfanın ikinci yarısından `RAST` makamı ile başlayarak 44 sayfanın başında açıklanan `YEGAH` makamı dahil tam 88 makamın açıklaması yapılmıştır. Daha sonra musikinin matematikle ve geometri ile olan alakası, makamların yıldızlara, burçlara, gezegenlere nispet edilerek açıklanması, bazı musiki âlimlerinden örneklerle 57 sayfanın ikinci paragrafına kadar gelinmiştir. Bundan sonra ÇARGÂH, NEVA, HÜSEYNİ makamlarının açıklaması yapılmıştır. 64 sayfada insanın her bir duyum yerini ilgilendiren oniki makam insan vücuduna taksim edilmiştir. 65 sahifede 4 makam (Rast, İrak, Yegâh, Aşiran) 4 unsura (su, hava, toprak, ateş) taksim edilip alakalandırılmışım IX66. sahifede kalpte meydana gelen vuruşlar daire şeklinde gösterilmiştir. 67. sahifede birinci dairede makamların günün belirli zamanlarına göre tesir vaktini gösteririr. İkinci dairede ise dört makamın (Rast, İsfahan, İrak, Küçek) hangi ırk ise karakterlerle etkili olduğu anlatılmaktadır. 68. sahifedeki daireler makamların tabiat ve karakterlerini açıklar. 69. sahifede çizilen tablo Namelerin tesir günleri'ni açıklar. Gezegene nispetlerini ve hangi saate rast geldiğini göstermiştir. 70. sayfalarda çizilen tablo ise gece vaktinde nağmelerin etkisini ve 7 gezegen olan nispetlerini anlatır. 71. sayfada yine dört makam (Rast, lralı, Yegâh, Aşiran) 4 unsura (su, hava, toprak, ateş) taksim edilmiştir. 72. sahifede Türk musikisi sesleri cetvel halinde gösterilmiştir. 73. sahifede Tanburun perdeleri gösterilmiştir. 74. sahifede `Ney` sazının perdeleri gösterilmiştir. 75. sahifede önce `ŞED` kavramının açıklaması yapılmış, daha sonra tablo 16 makam ve ilgili ŞED'leri gösterilmiştir. 76. sahifede yarım perdelrein yollarını anlatan Tablo ile Filozof Fisagorun icad ettiği makamlar var. 77.785. sayfalar arasında kullanılmayan tam 72 makamın açıklaması yapılmıştır. X86.,87. sayfalarda alafranga (Batı müziğinde) kullanılan makamlar (tonlar) açıklanmıştır. Edvarın bitiminde ise `Meşhur Makamların Fihristi` başlığını taşıyan tablo ile Edvar tamamlanmaktadır. Haşim Bey'in edvarı tercümeyle yetinilmeyip, ayrıca titiz bir sadeleştirme çalışması ile, özellikle gelecekte bestekârlara, müzikologlara, psikologlara, müzik terapistlerine faydalı olacağı düşüncesi ve temennisi ile geniş bir şekilde incelenmeye gayret edilmiştir. XI

HASIM BEY'S EDVAR SUMMARY The work of art belonging to Hacı Haşim Bey known as Haşim Bey's or the periodical of Haşim Bey has been studied as the subject of a High Bachelor's Degree. After the translation, it was simplified to today's Turkish which requires another kind of inviries. - The first part is the periodical part including 87 pages. - The second part is the part of lyrics. The work of art contains 5 1 2 pages totally. This work begins with a wanderful preface and continues with the explantion of the science of rhythm. From page 2 to page 1 8 the rhythms are explained in circles. On pages 1 9, 20, 2 1 and to the middle of page 22 there is a beginning with a brochure named `Edvar İlmine Dair` ande also the oretical explantion of the musical tones. - With the second half of the 22nd page the explanation of `RAST` begins and `YEGÂH` is explained at the beginning of page 44. So there are explanations of 88 musical tones. Then, the relation of the traditional Turkish music to mathematics and geometry and the explanation of the musical tones according to the stars, horoscopes and celestial bodies comes. Some events of scholors of traditional Turkish music and some illustrations are told until the second paragraph of page 57. After this, musical tones (ÇARGÂH, NEVA, HÜSEYNİ) are explained. The are twelve musical tones each of which equates with human sensation on page 64. XII- On page 65, the four musical tones (RAST, IRAK, YEGÂH, AŞİRAN) were equated with the four elements (Water, Air, Earth, Fire). - On page 66, the strokes around the heart were shown as circles. - On page 67, in the first ircle; the musical tones show the (time of) the effects or certain times in a day. - In the second circle which of the four musical tonalities (Rast, Isfahan, Irak, Küçek) affects what type and which character. - On page 68, the circles explain the nature and characteristics of musical tones. - The table drawn on page 69 shows the effect days of melodies, their proportion to the seven planets and to which hour it fits. -The table on page 70, tells the effects of the melodies at night and their propartions to the seven planets. -And also on page 71, the four musical tones (RAST, IRAK, AŞİRAN, YEGAH) are equated with the four elements (Water, Air, Earth, Fire). - On page 72 the sounds of Turkish music are shown as a chart. - On page 73, the pitches of tanbur (a long - necked) stringed instrument similar to the mandolin) are shown. - On page 74, the pitches of `ney` are shown. - - On page 75, first of all; the concept of `ŞED`, is explained and then the `ŞEDS` about 16 musical tones are shown. - On page 76, we see a table of ways of half pitches and, a circle showing the musical tones invented by Fisagor, the philosopher. - Between the pages 77 and 85, there is on explanation of 72 unused musical tones. - On pagese 86 and 87 the musical tones used in western music are told. - At the end of the periodical, it is completed with the table as an index of famous musical tones. Being not satisfied with the translation of Hâşim Bey's periodical, and also with a simplification, it is stated that it's a thought anda a wish that it will be useful for composers, physchologists, musical therapists, musicologists and researchers. XIII