Camels notlama sistemi Türk mevduat bankaları için bir model önerisi

Abstract

CAMELS NOTLAMA SİSTEMİ VE TURK MEVDUAT BANKALARI İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ ÖZET 1980'lerden sonra tüm dünyada bankacılık sistemleri yüklendikleri risklerin çeşitlenmesi ve artması dolayısı ile daha sık olarak krizlerle karşılaşmışlardır. Bankacılık sektöründe yaşanan bir kriz; bankaların krediler sisteminin temeli olmaları, faiz oranlan ve para arzı gibi değişkenler vasıtası ile tüm ekonomiyi bunalıma doğru sürükler. Türk ekonomisinin de son yıllarda karşılaştığı en önemli sorunlardan bir tanesi başarısızlığa uğrayan bankalardır ve Türk ekonomisine olan maliyetleri her geçen gün artmaktadır. Diğer sektörlerden farklı olarak, tüm ülkelerdeki bankacılık sistemleri kamu otoriteleri tarafından çok sıkı bir şekilde kontrol altmda tutulmaktadırlar. Bu kontrol, yerinde denetim ve uzaktan gözetim sistemleri vasıtası ile uygulanmaktadır. Türkiye'deki gözetim ve denetim sistemleri 1999'da BDDK'nın kurulması ile tek bir çatı altında toplanarak daha etkin bir hale getirilmiştir. Notlama, genel olarak, firmaların yükümlülüklerini zamanında ve tam olarak yerine getirip getiremeyecekleri hakkında fikir verir. Notlamamn bankaların gözetim ve denetimi amacıyla kamu kurumları tarafından kullanılması ise 1979'da ABD'de geliştirilen UFIRS (yaygın bilinen adıyla CAMELS) ile başlamış, daha sonra diğer ülkeler tarafından da benimsenmiş ve uygulanmıştır. Bankaların en önemli altı boyutunu tanımlayan faktörlerin bileşiminin kısaltması olan CAMELS notlama sistemi, bankalardaki denetim ihtiyaçlarının belirlenmesinde kullanılan bir notlama sistemidir. Bu faktörler; sermaye yeterliliği, aktif kalitesi, yönetim kalitesi, kazanç seviyesi, likidite yeterliliği ve piyasa riski duyarlılığıdır. Bu faktörler içerisinde yönetim kalitesi bileşeni genel olarak en önemli değerlendirme kriteri olarak kabul edilmektedir. Her faktör nicel ve nitel analiz araçları ile yasal açıdan değerlendirilmektedir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda bankaya hem her bir bileşen için hem de toplam performans puanı olarak l(en iyi) ile 5 (en kötü) arasında bir not verilmektedir. 1 en güçlü performansa ve en düşük denetim ihtiyacı olan bankalara atanır. 5 ise en zayıf performansa dolayısıyla en yüksek derecede denetim ihtiyacı gösteren bankalara verilir. Öte taraftan, bankaları notlayan pek çok sayıdaki notlama kurumlannın analiz metotlarının da CAMELS notlama sisteminden esinlendiği görülmüştür. Benzerlik hem değerlendirilen faktörler açısından hem de verilen not sistemleri açısından geçerlidir. Bu çalışmada, Türkiye'de faaliyet gösteren mevduat bankaları, CAMEL bileşenlerini ifade eden 30 adet seçilmiş finansal oran yardımıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Tüm bankalar içerisinde iyi ve kötü olanları saptayabilmek için BORDA sıralama metodu kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler, 1997 ile 1999 yıllan arasını IXkapsayan, her yıl TBB(Türkiye Bankalar Birliği) tarafından yayınlanan, kamuya açık ve denetimden geçmiş standart finansal tablolardan derlenmiştir. Yapılan sıralama sonuçlarına göre, bankalar 4 farklı gruba ayrılabilir. Grup 1 'de mali yapılan sağlam, karlılıkları yüksek ve daha likit bankalar yer almışlardır. Bu gruba giren bankaların çoğu yabancı kökenli bankalardır. Grup 2 'de orta ve büyük ölçekli, iş yaşamındaki dalgalanmalar karşısında birinci gruptakilere göre daha az dayanma kapasitesine sahip yerli bankalar yer almışlardır. Grup 3 'de küçük ölçekli ve mali yapısı iyi olmayan bankalar ile fona devredilen bankalar bulunmaktadır. Son grupta ise, mali yapılan en kötü bankalar yer almışlardır. Kamu bankalarının tamamı bu grupta yer almışlardır. 1998 'den itibaren fona devredilen bankalann tamamı ise 3. veya 4. grupta yer almışlardır. Aynca, bu modelin başansızlığa uğrayan bankalan daha önceden tahmin etmede başarılı bir araç olarak kullanılıp kullanılamayacağı da araştınlmıştır. Sürekli olarak ve kısa sürelerle uygulanması durumunda, bankalann finansal yapılanndaki bozulmanın işaretlerinin görülebildiği bir model olduğu ileri sürülebilir.

CAMEL RATING SYSTEMS AND AN EMPIRICAL EVALUATION MODEL FOR COMMERCIAL BANKS IN TURKEY SUMMARY After 1980's, all banking systems in the world, have faced with crisis frequently. Because the banks are fundamental element of payment system, and determine some macroeconomic parameters, such as interest rate and money supply, any crisis in banking system affect the whole economy. One of the main problems in Turkish economy in recent years is failed banks, and the cost of these failures on economy increases day by day. Different from the other sectors, banking systems are controlled strictly by the governmental agencies in the world. This control is made by means of on-site examination and off-site monitoring systems. Banking supervision in Turkey has become more effective after the foundation of BRSA(The Banking Regulation and Supervision Agency) in 1999. Rating, in general, gives an idea if companies act their obligations exactly on time or not. Using rating for banking supervision by governmental agencies started in US after UFIRS (called as CAMELS) system in 1979 and then other countries started to apply this supervisory system. CAMELS rating systems, which is an acronym of six important dimensions of banks, is used to determine supervisory requirements of a banking institutions. Under the CAMELS rating system, the component factor addressed the adequacy of capital, the quality of assets, the capability of management, the quality of earnings, the adequacy of liquidity, and sensitivity to market risk. Management component evaluation has more importance than the other components. Every component is evaluated with qualitative, quantitative, and legal analysis tools. All six components and composite ratings are assigned on a 1 to 5 numerical scale. A 1 iridicates the strongest performance and lowest degree of supervisory concern. A 5 indicates the weakest performance and the highest degree of supervisory concern. There are many private rating companies that are inspired of CAMELS rating system. Similarities between the methods of private rating companies and CAMELS are the evaluation topics, analysis tools and rating scales. In this study, commercial banks operating in Turkey are evaluated with the 30 selected financial ratios, which represent the each CAMEL component. BORDA ordinal ranking method was applied to discriminate the best and the worst group of banks in overall. The data,utilized between 1997 and 1999, is collected from the publicly available audited standard financial reports published annually by BAT (The Bank Association of Turkey). XIAccording to ranking results, banks can be divided into four different groups. Banks, in the Group 1, have strong financial structure, high earnings and high liquidity level. There are mostly foreign banks in the first group. Group 2 contains mostly bigger and healthy Turkish commercial banks which are less capable of withstanding to business fluctuations. In the Group 3, there are mainly small banks which generally exhibit unsound practices or conditions and failure banks. Group 4, contains worst banks on soundness, efficiency and management factors. Governmental banks have been ranked in the last part of Group 4 for three years. All banks transferred to SDIF have been ranked in either Group 3 or Group 4 since 1997. Moreover, in this thesis, it is researched that if this model is a useful tool for predicting bank failures or not. It can be propounded that, if this model is applied on the financial ratios frequently, some important signs of financial distress of banks can be obtained. xn