Arap dilinde İştikāk ve Abdulkâdir b. Mustafa el-Mağribî`nin el-İştikāk ve`t-Ta‛rîb adlı eseri

Abstract

Abdulkâdir el-Mağribî, Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşayan samimi bir Osmanlı müdafiidir. Hayatını İslâm'a ve Arap diline adayan el-Mağribî, XX. asrın önemli Arap dilbilimcileri arasında yer almış; tefsir, hadis, belâgat, gramer ve etimoloji alanlarında birçok eser telif etmiştir. Bu çalışmada, Abdulkâdir el-Mağribî'nin hayatına, kişiliğine, yazmış oluğu eserlerine ve meslek hayatının çok yönlülüğüne değinilerek, kaleme aldığı el-İştikāk ve't-Ta‛rîb adlı eseri tanıtılmakta ve eserdeki iştikāk konularına yer verilmektedir. Çalışma giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır;Giriş bölümünde; Arap dili hakkında kısa bilgilere yer verilerek, iştikāk ilminin önemi, kavramsal çerçevesi ve iştikākın kısımları hakkında genel bilgiler sunuldu.Birinci bölümde; Abdulkâdir el-Mağribî'nin hayatı, ilmî gelişimi, etkilendiği şahsiyetler ve yazmış olduğu eserler tanıtıldı, henüz basılmamış olanlar hakkında da kısa bilgiler verildi.İkinci bölümde; eserin yazılış amacına değinilerek eserin genel özellikleri hakkında bilgi verildi. Çalışmada iştikāk ilminin üç ana konusunu inceleyen eserin muhtevası takip edilerek sırasıyla iştikāk, ta‛rîb ve tevlîd konuları ele alındı. Çalışmada alanın önemli kaynaklarına başvurularak konun daha iyi anlaşılması için gayret gösterildi. Anahtar Kelimeler: Abdulkâdir el-Mağribî, İştikāk, Ta‛rîb, Mu‛arrab, Tevlîd, Müvelled.

Abdulkadir al-Maghribi is a sincere Ottoman defender living in the late Ottoman period. Al-Maghribi, who devoted his life to Islam and the Arabic language, was one of the important Arabic language philologists of the 20th century; He wrote many works in the fields of Tafsir, Hadith, Rhetoric, Grammar and Etymology.In this study, after addressing the life, personality and the versatility of his professional life, his work named `al-Ishtikak ve't-Ta‛rîb` is introduced and Ishtikak (The art of using combination of words derived from the same root) topics in the work are discussed.The study consists of an introduction and two main parts;In the introduction brief information about Arabic language, the importance of the Ishtikak science, conceptual framework and general information about the parts of Ishtikak has been presented.In the first part; Abdulkâdir el-Mağribî's life, his scientific development, influenced personalities and the works he wrote were introduced. Also brief information was given about his works which have not yet been published.In the second part; general characteristics of the work were given. Following the index of the work, which examines the three main topics of Ishtikak science, the subjects of Ishtikak, Ta'rib and tawleed were discussed. For a better understaning of the subject important resources related to the field were also investigated. Key words: Abdulkadir al-Maghribi, Ishtikak, Ta‛rîb, Mu‛arrab, Tawleed, Muvelled