XIII-XV. yüzyıllar arasında Türk-Moğol halklarının sosyo-kültürel tarihi

Abstract

Türk-Moğol tarihine ait incelemeler 18. Asrın ortalarında başlayarak günümüze kadar çok detaylı bir şekilde modern tarih biliminin de yardımıya yapılmaktadır. Oldukça uzun bir zaman dilimin kapsayan Oldukça uzun zaman bir dilimini kapsayan Türk-Moğol Devletinin dönemi, Bozkır Türk-Moğol kültürü ile diğer medeniyetlerin sıkı bir temasta olduğu bir çağdır. Cengiz Han?ın önderliğinde Türk ve Moğollar bir araya gelerek dünya tarihinde derin izler bıraktılar. İncelememide Cengiz, Çağataylılar dışında onun devam olan Timurlulara da Türk-Moğol Devletinin tarihi içinde yer verdik. Çünkü Çağataylıların mirasçısı olan bu devlet, bir çok yönden Türk-Moğol Devletinin içinde yer alması gerekiyordu. Zira Türk-Moğol Devletinin çöküşü sırasındaki siyasi olayları anlamak için Timurluları da bilmek gerekir. Bu Orta çağ Türk-Moğol halklarının siyasi, ekonomik ve kültürel durumlarını değerlendirilmesi konuya dair fikir vermesi bakımından son derece önem taşımaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada Türk-Moğol halklarının yaşadığı coğrafya ve siyasi teşkilatlarına değinildiği gibi; Konuya Cengiz Han?ın kurduğu devletin çerçevesi içerisinde bakıldı. Cengiz Han?ın devleti kurduğu 1206?dan Timur?un ölümüne (1405) kadar olan dönemin siyasi tarihi kısaca değerlendirildi. Türk-Moğol Devletin içerisindeki Türk-Moğol halklarının durumlarını ekonomik ve kültürel açıdan araştırıldı. Bütün bunlardan çıkan sonuç; Türk-Moğol Devletinin temel çöküş nedeni olarak siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan farklılaşma ve iç çekişmeler gibi bir çok sebebi devleti çöküşe sürüklemiş olduğunu, ayrıca devletin sona ermesine kadar uzun bir süreç yaşandığını gösteriyor.

Beginning in the mid-18?th century, the study of Turkish-Mongolian history employing the modern science of history continues in a very detailed way to the present. Considerably long period of Turkish-Mongolian State is a period of severe contact between Turkish-Mongolian culture and other civilizations. Coming together under the reign of Ghenghis Khan, Turks and Mongols made their dramatic mark on the world history. In this study we have dealt with Timurids along with Genghisids and Caghataids. It seemed better, regarding its different peculiarities, to consider Timurid state as an heir to Caghatay state and explore this state as a continuation of Turkish-Mongol State. Besides, it is a matter of necessity to understand Timurids in order to understand the political incidents ending with the collapse of Turkish-Mongolian State. This is of great importance in evaluating the mid-centuries cultural, political and economic status of Turkish-Mongolian peoples. Hence, in this study, the topics like geography and political organizations of Turkish-Mongolian peoples have been dealt within the outline drown by the borders of Ghenghis Khan?s state. Here, the political history of the period between 1205 (the inauguration of his state) and 1405 (the death of Timur) is explored in short. The economic and cultural status of Turkish-Mongolian peoples under this state is investigated. The conclusion reached is that, political, economic and cultural change together with internal conflicts paved the way for the collapse of Turkish-Mongolian State. Still, this did not happen at once, indeed, it has been a rather long process.