Bitlis merkez ağzı (Giriş – inceleme – metin – sözlük)

Abstract

Türk dilinin işleyişini ve inceliklerini anlamak, sadece yazı dili özelliği kazanan resmi dili incelemekle mümkün değildir. Bundan dolayı ağızların araştırılması ve incelenmesi gerekmektedir. Ağız çalışmaları Türk dili için doğrudan bir kaynak olmakla beraber, bunun yanında etimoloji, sosyoloji, etnoloji, folklor ve tarih gibi birçok bilime de katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda Türkiye Türkçesi ağızlarıyla ilgili çalışmalarda son yıllarda artmıştır. Ancak Bitlis ili ile ilgili detaylı bir çalışma bulunmamaktadır. Bitlis stratejik konumu dolayısıyla birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. 1071'den beri Türk yurdu olan Bitlis'te çeşitli Türk devletleri hüküm sürmüştür. Ayrıca bir geçiş noktası özelliği göstermesinden dolayı zengin bir dil ve kültür tabakalaşması oluşmuştur. Tüm bu özellikleri düşünüldüğünde bölge ağız çalışmaları acısından önem arz etmektedir. Bu çalışma kaybolmakta olan Bitlis ili ağzıyla ilgili daha fazla çalışma yapılması gerektiğini göstermiştir.Yapılan bu tez çalışmasının amacı ağız çalışmalarına katkıda bulunmak ve Bitlis ili ağzıyla ilgili çalışmaların sayısını artırmaktır. Bu tez çalışmasında merkez ve merkeze bağlı 6 köyden yapılmış olan derlemelerden 23 metin transkripsiyon alfabesiyle yazıya geçirilmiştir. Bu metinlerin fonetik ve morfolojik yapısı incelenmiştir. Bitlis ili ağzının önemli görülen özelliklerine değinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Ağız Araştırmaları, Bitlis Merkez Ağzı, Bitlis, Fonetik, Morfoloji.

Understanding the functioning and paticulars of the Turkish Language is not possible only by examining the official language which has the characteristic of written language.Thus,we need to research dialects.The study of dialects is a direct source for Turkish Language.Nevertheless,they help etimology,sociology,etnology,folklore and history.Thus,The Turkey Turkish dialects studies increase in recent years but we don't have any studies about Bitlis province.Bitlis has hosted most of civilazation because of its strategic location. Bitlis, Which has been a Turkish homeland since 1971,has ruled various Turkish states.In addition to this,there has occured a rich language and cultural stratifying because of showing switch feature.Considering all these features, the region is important for dialect studies.This study showed us that more studies should be done on the dialect of the Bitlis province which is disappearing.The aim of study is to help to dialect studies and increase the number of studies on the dialect of the Bitlis province.In this study,from the review of the center and 6 villages connected to the center 23 which is written with text transcription alphabet.These texts,which has phonetic and morphological structure,are examined.The important features on the dialect of the Bitlis province are mentioned.Key Words: Dialect Reserarches, Bitlis Central Dialect, Bitlis, Phonetics, Morphological.