Fahreddin Er-razi`de bilgi teorisi

Abstract

78 ÖZET İnanç sistemini sağlam temelle dayandırabilmek için doğruluğundan ve kesinliğinden şüphe edilmiyecek bir takım noktalardan hareket etmek gerekmektedir. Bu yapılırken felsefe ve din felsefesinin konularından birisi olan epistemoloji, Kelâm ilmininde zorunlu bir esası ve dayanağı olmuştur. Kelamcılara göre, bilgimizin kaynaklan duyular (havass-ı selime) doğru haber ( haber-ı sadık) ve akıl olmak üzere üç çeşittir. Şüphesiz bilgi elde ederken bu kaynakların hiç birinden vazgeçemeyiz. Çünkü her kaynak ayrı bir alanda geçerlidir. Kelam tarihinde ise akıl, bir bilgi kaynağı olarak öncelendiği ve rolü üzerinde ısrar edilmiştir. Zaten Kelâm, taklide dayanmayan ve tüm önyargılardan uzak bir akıl yürütme şekli oluşu yanında, aklen ispatlanmayan tüm ön kabulleri dışlar. Başka bir deyişle, bilgiye ulaşmada duyu, deney, gözlem ve haber gibi kaynaklar yer alsa da, kelamın epistemolojik temeli akıldır. Fahreddin er-Râzî'nin düşünce sisteminde bilgi teorisi ( meselesi) önemli bir yer işgal etmektedir. İmam Râzî bilginin ancak kendisi ile tanımlanabileceğini ve bilinebileceğini söyler. Çünkü bilgiden başkası da ancak bilgi ile bilinmektedir. Bilgi tasnif edilmeye muhtaç değildir. Râzî'nin bilgi sisteminde aklın çok önemli bir yeri vardır. Çünkü akıl, hem genel bilgide, hem de dini ve ahlaki bilgide bir temel teşkil etmektedir. Hatta duyu ve haberin güvenilir birer bilgi kaynağı olabilmeleri de tamamen akıl sayesindedir. Kelam' da asıl olan aklın istidlal yoluyla ulaştığı bilginin geçerliliğidir. Akıl bütün bilgiledin bir anlamda teminatı durumundadır. Bugün yaşadığımız modern dünyada bilgi ve bilgiye götüren yollar daha da bir önem kazanmıştır. Bu bakımdan bilginin önemi ve gereği yeterince anlaşılmadan bir çok şeyin eksik kalabileceğini düşünüyorum.

80 In today's modern world knowledge and ways leading to knowledge gained more importance in this point of view we believe that most things would be missing without understanding the importance and need of the knowledge.