Şehadete dayanarak gaybın çıkarsanması yönetimin kelam ilmindeki işleniş biçimi

Abstract

129 ÖZET Varlık alanına ilişkin bilgilerimiz öncelikle duyu organları ve apaçık aklî ilkeler ile belirlenir. Bu şekil bilgiye ulaşırken mantıki önermeler kurularak düşünsel eylemde bulunulmaz. Ancak, varlık alanı her zaman duyusal tecrübe ve akli ilk hükümlerle belirlenebilen bir tabiata sahip değildir. İslam düşüncesinde bu iki bilgi alanı şehâdet ve gayb olarak isimlendirilmiştir. Duyu organlarıyla algılanabilen anlamına gelen `şehâdet` ve duyu tecrübesiyle bilinmeyen anlamına gelen `gayb` kelimeleri, İslâm öncesi dönemde dini bir anlam için kullanılmamıştır. Kur' ân ise, bu sözcelerin temel anlamlarına dini bir anlam katmıştır. Bu kavramlar Allah-insan-tabiat ilişkisinde sıklıkla işlenmiş, her defasında Allah'ın gaybı ve şehâdeti bildiği vurgulanmıştır. Kelâm bilgi sisteminde, bu kavramlar birer bilgisel alanın adı olmuştur. Duyu organları ve apaçık aklî ilkelerle eriştiğimiz zorunlu bilgiler şahidi, bu bilgilere dayanarak bilgisine erişebileceğimiz akıl yürütmeğe dayalı bilgiler de gaibi ifade eder. Kelâmcıların bilgi yöntemi şâhide/fenmenala dayanarak gâibi/numenalı çıkarsama yöntemidir. Kelâmcılar bu yöntemle Allah'ın bilgi, kudret ve diğer sıfatlarını tespit etmişlerdir. Önce insan için tespit edilen bilgi ve diğer özellikler daha sonra Tanrı için tespit edilmiştir. Kelâmcılar, akıl yürütme yöntemiyle vardıkları sonucun zan değil, bilgi gerektirdiğini savunmuşlardır.

130 ABSTRACT Our knowledge relating to the field of the `existense` primarily is determined by the`sense` and rational principles which are accepted by all people. When accesing the knowledge such these, it is meaningless in intellectual acts to apply logical propositions. However, the field of existense is not one that is always determined by sensual experience and rational principles. In the Islamical thought, these two kinds of the knowledge sphere are called `testimony/shadet` and the `unseen/gayb`. The testimony that is perceived by senses and the unseen that is not known through senses had not had a religious meaning until Islam emerged. The Koran contributed the religious meaning to the essential definitions of these concepts. They are often used in explaining the relationship between God, human and nature and always emhasized that God knows both the testimony and unseen. In the conseptualization of the Islamic Theology, these two notions have become the names of particular fields. The opligatory knowledge that stems from the senses and clear rational principles shows witness; when we access the knowledge that depends on detuction by means of these kinds obligatory knowledge, it shows unseen. The method of Islamic theologist is to detuct the unseen by applying to phenomenial. By using this method, Islamic theologists have understood the knowledge and the power of the God. Once the knowledge and other charectaristics are obtained for humanbeings, following to this experience they are also determined for God. Islamic theologists have claimed that the result of deduktive method requires knowledge not suspicion.