Tiyatroda göstergebilim

Abstract

Bu tez çalışması göstergebilimin tiyatro sanatına etkisini tartışmak üzere hazırlanmıştır. Göstergebilim, bir çözümleme ve anlamlandırma yöntemi olarak yalnız tiyatro sanatında değil farklı pek çok disiplinde kullanılan bilimsel bir yaklaşımdır. Temelde tüm olguları, yazın sanatım, nesneleri kendi içinde bir yapı olarak kavrama eğiliminde olan bu yöntem yenidir. Yirminci yüzyılın ilk yansında (F. Saussuare ile) doğmuş fakat asıl yükselişim 60'lı yıllardan sonra yaşamıştır. Göstergebilimin bugün hala çeşitli tartışmalara işaret ediyor oluşu kısmen yeniliğinden kaynaklanmaktadır. Fakat genel anlamda diyebiliriz ki göstergebilim sosyal bilimlere ait bilimler arası işleyen bir yöntemdir. Asıl amacı kendi kavramları aracılığıyla bir tür çözümleme gerçekleştirmektir. Tiyatro sanatı iki bin yılı aşan köklü bir geçmişe sahiptir. Hemen her çağda içinde bulunduğu ortamın koşullarını da kapsayan değişimlere uğramış, bir anlamda kendim yenileyerek günümüze ulaşmıştır. Fakat bu gün yalnız değişimden kaynaklanan sıkıntıları değil neredeyse varoluşsal sıkıntıları da göğüslemek zorundadır. Kitle iletişim araçlarının gücü, sinema sanatının yükselişi ve en genel anlamda insanın farklılaşan talepleri tiyatro sanalına duyulan ihtiyacı azaltmıştır. Kİmi kuramcılar için bu sanat yok olmak ya da seçkinlerin uğraşına dönüşmek tehlikesiyle karşı karşıyadır. Göstergebilimin tiyatro sanatında bir yöntem olarak kullanılması bir anlamda sıkıntılarla baş etme çabasının ve içinde bulunduğumuz çağa uyum sağlama uğraşının ürünüdür. Göstergebilim tiyatro sanatım durağan bir yapı olarak almayı, onu kutsallaştırmayı reddeder. Görsel ve işitsel dizgelerden oluşmuş bir yapı olarak kavrar tiyatroyu. Böylece iç ilişkilerine inmeyi, yeni anlamlan oradan yaratmayı amaçlar. Tiyatro sanatı sahip olduğu göstergeler ile zengin bir malzeme kaynağıdır. Bu kaynak iki anlamda da incelenmeyi hak eder. Öncelikle bir sanat olarak `yaratılmış göstergeleri` vardır. Bir tiyatro gösterisinin sanat eseri olma özelliği onu çözümlemenin konusu haline getirir. Ayrıca tiyatro sahnesi, insanın en derin bilgisinin, yaşamsal ve kültürel deneyimlerinin aktarıldığı alandır. Her inceleme insana dair olan bilgimizi arttıracaktır. Göstergebilim tiyatro sanatı için yeni pek çok kavram sunmaktadır. Bir çözümleme yöntemi olduğu kadar farklı bir bakış biçimini de işaret eder. Yalnız sahneyi değil belki de içinde yaşadığımız dünyayı ve çağı farklı bir yaklaşımla ele almamız önerisini getirir. Böylece yeni konulara, anlatım biçimlerine sağlam bir zemin hazırlar. Göstergebilimin ne kadar başarılı olduğunu, gerçekten bir değişim yaratıp yaratamadığım tartışmak için henüz erken diyen pek çok kuramcı bulunmaktadır. Fakat açıktır ki bu gün artık üzerinde konuşulacak ve çeşitli denemelere girişilecek kadar geniş bir alana yayılmıştır bu yöntem.