Ege bölgesi kent mimarisinin seyahatname ve gravürlere yansıması: 18. ve 19. yüzyıllar

Abstract

18. ve 19. yüzyıllarda Ege Bölgesi kentleri, önceki dönemlere göre çok daha fazla sayıda gezgin ve sanatçıyı konuk etmiştir. Farklı ulus ve kültürlerden gelen sanatçılar, gezdikleri yerleri, buralarda ilgilerini çeken başta mimarî olmak üzere pek çok konuyu resimlemişlerdir. Batılı gezginlerin rotalarını Ege Bölgesi topraklarına çevirmelerinde bazı nedenler bulunmaktadır. Bu nedenlerden biri bölgenin, Hristiyanlık dini açısından oldukça önemli olan ve İncil'in Vahiy bölümünde adı geçen Yedi Kilise'ye sahip olmasıdır. Diğer taraftan, bir nevi kendi geçmişleri olarak kabul ettikleri Antik Yunan ve Roma uygarlıklarına ait çok sayıda antik yerleşim ve eserin burada bulunmasıdır. Ve elbette diğer bir neden, Levant'ın en önemli limanlarından birine sahip olan İzmir'in bölgede yer almasıdır. Ege'yi dolaşan gezginlerin en fazla anlattıkları ve resimledikleri kent İzmir, üzerinde en az durdukları kent ise Uşak'tır.Gezgin sanatçılar, kentlerin genel görünümlerini, antik yerleşim ve eserlerini, dinî, askerî, sivil, ticarî, su mimarisi örnekleri ile mezarlık alanlarını resmetmişlerdir. Bölgenin mimarisi hakkında, genel olarak olumsuz düşüncelere sahiptirler ve en fazla antik yerleşimler ile buralardaki antik dönem eserlerini yansıtmayı tercih etmişlerdir. Bunlarla birlikte yine de çok sayıda cami, su kemeri, kale gibi yapıları bulmak mümkündür. Bu gravürler özellikle günümüze ulaşamayan eserler açısından büyük önem taşırlar. Örneğin, Muğla-Bodrum-Mars Tapınağı, İzmir-Liman Kale, İzmir-Bergama Saint Thedore Kilisesi, Manisa Kilisesi gibi günümüze ulaşamayan yapıların varlığına dair yegâne kanıt, gravürlerdir. Aynı zamanda, bugün harap durumdaki eserlerin restorasyonları için temel birer başvuru kaynağıdırlar. Bergama-Çukur Han, Aydın-Karacasu-Afrodisias Tapınağı gibi günümüze kötü durumda ulaşan yapıların restorasyonu, ancak gravürlerine bakılarak sağlıklı şekilde yapılabilir.

The Aegean cities in the 18th and 19th centuries hosted more travellers and artists compared to preceeding periods. Artists from different nations and cultures illustrated the places they travelled and the subjects they were interested in, most notably architecture. There are some reasons why these western travellers changed their routes into the Aegean lands. One of these reasons is that the region has the Seven Churches which is very important in Christianity and mentioned in the Revelation part of the Bible. On the other hand, it is because of the reason that several ancient settlings and works of art from Ancient Greece and Roman civilizations, which they consider in a way as their past, are here. Most certainly another reason is that the city of İzmir, which has one of the most important ports of Levant, is in the region. İzmir is the city travellers in the Aegean region described and illustrated the most, and Uşak is the one they dwelled upon the least.Travelling artists illustrated the general appearance of the cities, ancient settlings and works of art, religious, military, civilian, commercial examples of water architecture and graveyards. These travelling artists had generally negative opinions about the architecture in the region and preferred to reflect the ancient settlings and ancient works in these places. It is also possible to find a lot of constructions such as mosques, water archs and castles. These engravings are especially important in terms of the works that do not reach today. For example, these engravings are the only proof concerning the existence of constructions that do not reach today such as Muğla-Bodrum-Mars Temple, İzmir-Port Castle, İzmir-Bergama Saint Theodore Church, and Manisa Church. At the same time, these engravings are the main reference sources for the restoration of the constructions which are in ruins. Bergama-Çukur Han, Aydın- Karacasu- Afrodisias Temple are the constructions that reached today in bad shape, and they can be restored perfectly only by looking at these engravings.