`Şerhu`l-Eşmûnî Alâ Elfiyyeti İbn Mâlik` adlı eserdeki istişhâd şiirlerinin tahlili (Gramatik bir çalışma)

Abstract

Bu Çalışma `Şerhu'l-Eşmûnî 'alâ Elfiyyeti İbn Mâlik` adlı eserdeki şiir istişhâdlarından alınan bazı örnekleri açıklamayı ve nahiv ilminde şiirsel istişhâdın önemini ele almıştır.Araştırmanın giriş bölümünde: el-Eşmûnî'nin hayatı ve `Şerhu'l-Eşmûnî 'alâ Elfiyyeti İbn Mâlik` ismiyle meşhur olan `Menhecu's-Sâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik` adlı kitabı ele alınmıştır. Zira bu eser, Arap nahvine olumlu katkıda bulunan önemli notlar ve nahiv ilmine dair farklı görüşleri içerdiği için ulema tarafından büyük bir ilgi görmüştür. Nitekim el-Eşmûnî'nin delil olarak kullandığı ve bilimsel bir materyal olarak bu kitabı tercih etmemizde en büyük etkisi olan şiir istişhâdları da bu eserde çokça kullanılmıştır.Birinci bölümde: nahiv usûlu ilminin sözlük ve terimsel anlamı, ortaya çıkışı, semâ'î/duyumsal ve kıyasî kaynakları, şartları, kıyasın konumu, rükünleri ve icma konuları ele alınmıştır. Ayrıca Kurân-ı Kerim, Hadisi Şerif ve Arap sözünden oluşan semâ'î delillerin kaynakları ele alınmıştır. Çünkü nahivciler dil kurallarını bu kaynaklara dayandırırlar. Nahiv ve sarf hükümlerinin inşasında yine bu kaynaklara müracaat ederler. Nahiv âlimlerinin bu kaynaklara dair görüşleri de bu bölümde ele alınmıştır. Bütün nahivciler dilsel kurallarda Kur'ân-ı Kerimin delil olduğu konusunda hemfikirdirler. Fakat Hadis konusunda ihtilafa girmişler. Sibeveyhi, el-Mâzânî, el-Muberred gibi nahiv imamları Hadisle istişhâd etmekten kaçınmışlar. Çünkü Hadislerin 'acemler/Arap olmayanlar tarafından rivayet edilmiş olabildiği gibi lafzen değil, sadece manen de rivayet edilmiş olabildiği ihtimalleri vardır.Şahid ve istişhâd kavramlarının tanıtılmasıyla istişhâd meselesi de bu bölümde incelenmiştir. İstişhâd: bir kuralın doğru veya yanlış olduğunu kanıtlamak amacıyla şahid denilen delilin kullanılmasıdır. Daha sonra şiirle istişhâdın şartları, zamansal ve mekânsal sınırlılıkları yönündeki kuralları üzerinde durulmuştur. Çünkü âlimler mekân ve zamanı esas alarak şiire dört tabaka belirlemişler. Bunlardan ilk ikisiyle istişhâdı kabul ederken, son ikisiyle istişhâd etmekten kaşınmışlar.Nesir olan kelamı da şiir gibi birtakım zamansal ve mekânsal şartlarla sınırlandırmışlar. Sadece belirlenen zaman dilimine ait olan ve dili hüccet kabul edilen kabilelerin coğrafyalarına mensup nesirlerle istişhâd edilebilir.147İkinci bölümde ise: şiir istişhâdlarından bazı örneklerin şerh edilmesi, beyitteki istişhâd konusun açıklanması, aynı şiirle istişhâd eden nahivciler ve onlara ait görüşlerin karşılaştırılması konuları ele alınmıştır. Tüm bunlarda el-Eşmûnî'nin şiirleri kullanım sıralaması dikkate alınmıştır. Aynı şekilde şiirin kitaptaki rakamı, bulunduğu cilt ve sayfa numarası da belirtilmiştir. Daha sonra bir konuyla ilgili şiirler belli bir başlık altında toplanarak üç konuya ayrılmıştır. Birinci konuda isme dair örnekler, ikinci konuda fiile dair örnekler, üçüncü konuda ise harfe dair örnekler ele alınmıştır.Sonuç bölümünde ise, çalışma sonucunda varılan önemli neticeler ele alınmıştır.

This study deals with the explanation of samples of poetic evidence from the book (Sharh al-Ashmouni on Alfia Ibn Malik) and the importance of the poetic witness in the Arabic grammar. The research included: an introduction to the life of Ashmouni and his book: (mnhj alsalk 'iila Alfia Ibn Malik), which is famous in Sharh al-Ashmouni on Alfia Ibn Malik) this book has received great attention from Arab scientists, because it included grammatical opinions and valuable attentions that have beneficial to the Arabic grammar. It also contained a great deal of the poetic evidences of the grammar cited by al-Ashmouni, which had the magnificent effect in enriching this book as the scientific article. The research included two chapters after the introduction: the first is about the fundamentals of science of the grammar means linguistically, terminologically, its origin, sources of hearing, conditions, the measurement concepts and its origin with its principles, status and then unanimity. In addition sources of listening from the holy Quran and the Hadith of prophet and the words of the Arabs of poetry and prose, as it is sources that the grammarians extract the linguistic rules from it. They also return to it to build on their grammatical and morphological judgments. They unanimously agreed to martyrdom of the Holy Quran, while the hadeeth of the Prophet (PBUH) differed regarding the martyrdom by the head of grammarians such as Sebwayh, Al-Mazni, Al-Mubrad and other of hem who refrained from citing it for several reasons and Considerations, for example narration hadiths by non-Arab people and some of them allow to narrate hadiths of prophet (PBUH) by meaning rather than by quoting. It also refers to the issue of martyrdom in defining the meaning of the witness and martyrdom; it is the summoning or invocation of the grammatical evidence in order to prove the validity of the rule or its corruption and then talk about the martyrdom of poetry and its conditions and controls of spatial and temporal restriction where they identified four layers: The first and the second abstained from the last two classes, and what we find from the third-grade evidence in their books is for the familiarity only, or about the words of the scattered Arabs have identified him, as well as terms relating to the time period should belong to it, and identified the geographic places of tribes protesting her words. And the second chapter of the study has addressed the explanation of examples of poetic evidence attributed to the poet as possible and then clarifies the location of martyrdom in the house and the mention of the cited by the grammarians and compares their views with what reported Ashmouni and ranked according to what Ashmouni reported in his book, With the number of the witness in the book and its place in the section and page and then the title of each witness or a number of evidences.And it is divided to the three sub-sections; the first is the Models of name markers of Cranes, castings, and Excavators, The second sub-section includes the explanation of examples of the evidence of the verbs of uploaded, structured, fixed, and nulled, and the third sub-section is about the explanation of models of the evidence of letters. Followed by a conclusion, which are the most important findings reached by the research. In Final the most important sources and references are inserted.