Osmanlı mimari yapılarında Mescid-i Haram ve Kâbe tasvirleri

Abstract

İslam dünyasınca senenin belli zamanlarında Müslümanların toplanarak Kâbe-i Muazzama'yı ziyaret etmeleri asırlar boyunca devam etmiştir. Müslümanların kutsal yerlere yapmış oldukları bu ziyaretlere hac denilmektedir. Gerek İslamiyet'te gerekse başka dinlerde yapılan bu ziyaretleri birtakım sözlü ve yazılı ifadeler yansıtmaktadır. Bu ifadeler bize kutsal kent ve yörelerin tasvir edilerek yansıtılmış halini göstermektedir.Osmanlı sanatında görülen kutsal kent ve yöre tasvirlerinden en dikkat çekici olanı Mescid-i Haram ve Kâbe tasvirleridir. Amaç; Osmanlı döneminde yapılmış olan bu tasvirler ve resimlerin daha detaylı incelenip yorumlanması; o dönemin neyi nasıl yansıttığını, Osmanlı'nın Kâbe'ye olan sevgisini, önemini belirtmektir. Üslup açısından ve estetik açıdan Kâbe tasvirlerinin neyi ifade ettiğini araştırıp analiz ederek yorum yapmaktır. Birkaç özellik ve teknikle yapılmış olan bu tasvirlerin gerçekten hangi amaçla, ne için sadece belirli dönemlerde ele alındığı henüz tam olarak bilinmemektedir. İstanbul başta olmak üzere Bursa, Kütahya, Kastamonu, Bilecik gibi illerde çini tekniğinde yapılmış 17. yy Kâbe tasvirleri daha çok görülmektedir. Batılılaşma hareketleriyle birlikte Kâbe ve Mescid-i Haram tasvirleri Batı Anadolu başta olmak üzere Tokat, Bursa illerinde 18. yy ve 19. yy' da duvar resmi tekniğinde mimari yapılarda görülmektedir. Ele alınarak incelenen Mescid-i Haram ve Kâbe tasvirlerinin farklı dönemlerde, farklı tekniklerde yapılmış olmalarının sebebini araştırdık. Osmanlı Dönemi Kâbe'nin öneminin sanata yansımış halini görsel ve edebi açıdan ele alarak; teknik, üslup, estetik ve mimari unsurlarına göre değerlendirdik. Böyle kutsal ve önemli bir kent olan Kâbe'nin süsleme ve sanata farklı bakış açılarıyla yansımış halini ele alarak başka çalışmalara yardımcı olması ve kaynak olması amaçlanmıştır.Anahtar Kelimeler:Mescid-i Haram, Kâbe, Osmanlı Sanatı, Tasvirler, Hac, Kutsallık, AnalizSayfa Adedi:Tez Danışmanı:Dr. Öğr. Üyesi Mehmet TOP

Throughoutcenturies, muslims have continued togather for the purpose of visiting the Great Kaaba at certain times of the year. The visits the muslims made to those sacred places are called 'hadj'. The visits made to this holy place are expressed orally and verbally in Islam and other religions.The most remarkable figurations of holy cities and regions seen in Ottoman Art are those of Grand Mosque and the Great Kaaba.The objectives are to further analyze and interpret these figurations and pictures made in Ottoman period in order to understand what that period tried to depict and how, and to determine the love and the importance of the Ottoman to the Great Kaabah. It is not known for what purpose precisely and why only in some certain periods of the Ottomans these figurations of various features and techniques were made. Cities like Bursa, Kütahya, Kastamonu, Bilecik and particularly İstanbul host more of 17 th Century Kaaba figurations. Due to the influence of westernization, the Great Kaaba and the Grand Mosque figurations on architectural strcutures were started to be seen in fresco technique in Tokat, Bursa and particulary in Western Anatolian cities in 18 th-19 th Centuries. In this study, we analyze the reason why the Grand Mosque and the Great Kaaba figurations were made in various periods and techniques. We go around the Ottoman Era Kaaba's importance to the art visually and in a literary sense, in this way we interpret the figurations in terms of technique, style, aesthetics, andarchitecture. This study aims to be a source of and help other similar works by handling a sacred and important site, the Great Kaaba's various aspects depicted in art and decoration.KeyWords:Grand Mosque, Kaaba, Ottoman Art, Figurations, Hadj, Holiness, AnalysisQuantify of Page:ScientificDirector:Dr. Öğr. Üyesi Mehmet TOP