Cıwankarî dı pend û gotınên pêşîyan de bı mînakên ``Pendî Pêşînan`` a Şêx Mıhemedê Xal

Abstract

Şeyh Muhammedi Hal'ın Atasözleri ve Öğütleri Örnekleriyle Kürt Atasözleri ve Öğütlerinde Estetizm adlı bu çalışmamız retorik sanatında kürt atasözlerinin tanıtımı ve meydana çıkması için önemli ve başlı başına bir uğraştır. Bu araştırmamızda da olduğu gibi böyle çalışmalar retorik biliminde estetizm bölümü üstüne yapılan araştırmalardır, içeriğinde estetizm sanatının Atasözleri Kitabı'ndan örneklerinin yer aldığı estetiğin türlü türlü bölümlerini barındırmaktadır. Bu çalışmamız Şeyh Muhammedi'nin hayatının bir özeti, giriş, sonuç, kaynakçalar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmamızın başında Kürt bilgini Şeyh Muhammedi Xal'ın hayatı ile önemli eserleri hakkında bilgiler verilmiştir, giriş bölümü de üç başlık altında toplanmaktadır. 1- Birkaç Yönüyle Öğüt ve Atasözlerinin Tanımı.2- Burada Muhammedi'nin kitabından önce kürt folkloristleri veya yabancı kürt bilimciler tarafından yapılmış ve toparlanmış öğüt ile atasözleri eserlerinin geçmişi hakkında kısa bilgiler verilmektedir. Ayrıca Muhammedi'nin kitabının değerlendirilmesi ile kürt folkloru için yararları ve önemi hakkında bilgiler verilip bazı eksikliklerine gönderme yapılmıştır.3- Son konuda da dil bilimsel ile terimsel olarak retorik sanatının ana dallarından biri olan estetizmin tanımları yer almaktadır. Sonra da estetizmin türlerinden Sözcüksel Estetizm ile Anlamsal Estetizm'in tanımları hakkında bilgiler yer almaktadır. Birinci Bölüm; Sözcüksel Estetizm Sanatını içermektedir ve Muhammedi'nin atasözleri örneklerinden oluşan ''13'' ana başlık hakkında bilgiler yer almaktadır. Burdaki sanatlar öğüt ve atasözleri sözcüklerinin biçim, yüzeysel anlam, öğeler ve dışsallığı üzerine yoğunlaşmaktadırlar. İkinci Bölüm; Anlamsal Estetizm Sanatını içermektedir, örnekler ile beraber ''30'' ana başlık hakkında bilgiler yer almaktadır. Bunların da öğüt ve atasözleri metinlerindeki sözcük ile sözcük gruplarının anlamları ile ilişkileri bulunmaktadır ki türlü türlü ana retorik sanatı ile anlamların estetiklerinde rol almaktadırlar. En sonda da araştırmamızın sonucunu birkaç şıkta belirtip çalışmamızda yararlandığımız kaynakça listesini eklemiş bulunuyoruz. Anahtar kelimeler: Belağat, Estetizm-Bedii, Atasözleri,Şeyh Muhammed Hal.

Choosing this title, `Enhancement in Adage and Proverb in Kurdish language with examples of Sheikh Mohammed Khal's proverbs.` is an attempt to introduce and expose one of the major and important aspects of Rhetoric in Kurdish idioms. This thesis, by working on the aesthetics aspects of Rhetoric in Shekh Muhammadi Khal's `Kurdish proverbs, ` shows the aesthetic examples in author's book. The thesis consists of the following parts: Author's life, a preface, two chapters, results, and work citations. In the first part, the author's life and his writing are shown. The preface contains three parts: In the first part, I introduce those definitions that have been given to the Kurdish idioms. In the second part, I give a brief history of those attempts that has been done on this genre before Khal's book, `The Kurdish proverbs, ` by both the Kurdish folklorists and orientalists. In the third part, I give a quick evaluation of this book, explaining the importance of this book in the Kurdish folklore art. And also, I have touched those weak points in the book that have been talked about. In the last part, Aesthetics has been defined linguistically. The first content chapter discusses all the aesthetic aspects of words that can be found in Khal's book, which includes 13 aspects. The aspects are based on working on the aesthetic part of the appearance of the words. The second content chapter discusses the aesthetic aspects of meaning. According to the examples, there are 30 of them. Finally, the thesis concludes with a summary of points. Then, the work citations are listed. Key words: Rhetoric, Enhancement, Proverb, Sheikh Mohammed Khal.