İlkokul öğretmenlerinin liderlik davranışları (Diyarbakır İli örneği)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ilkokullarda görevli yönetici ve sınıf öğretmenlerinin, ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerin sergiledikleri liderlik davranışlarına ilişkin algılarının nasıl olduğunu saptamaktır. Araştırmanın evrenini, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır il merkezindeki 57 ilkokulda görev yapan 160 yönetici (müdür, müdür yardımcısı) ve 889 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Evrenden random yöntemi ile seçilen 36 okul ve bu okullarda görevli 88 yönetici (müdür, müdür yardımcısı) ile 240 öğretmen araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Bu durumda, örneklemin evreni temsil etme oranı yöneticilerde %55, öğretmenlerde ise % 27'dir. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Beycioğlu (2009) tarafından geliştirilen ''İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin algı ve beklentileri'' ölçeği kullanılmıştır. Ölçek üç boyut ve 25 maddeden oluşmuştur. Bu boyutlar; ''kurumsal gelişme'', ''mesleki gelişme'' ve ''meslektaşlarla işbirliğidir''. Verilerin analizinde yüzde hesaplamaları, ortalama değer, t-testi, varyans analizi (one-way) testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi 0,05 olarak alınmıştır. Verilerin analizinden bazı önemli bulgular şunlardır: I. Öğretmenlerin kendi algılarına göre, en çok sergiledikleri liderlik davranışları; (1) ''Meslektaşlarına okulun değerli bir üyesi olarak davranmak (x=4,57; Her zaman)'', (2) ''öğrencilerine güven vermek ( x=4,57; Her zaman)'', (3) ''eğitim öğretim etkinliklerini öğrencilerin düzeylerine göre geliştirme konusunda istekli olmak (x=4,46; Her zaman)'' olarak saptanmıştır. II. Öğretmenlerin kendi algılarına göre, en az sergiledikleri liderlik davranışları; (1) ''İl bölge veya ülke düzeyindeki mesleki çalışma gruplarında görev almak (x=2,57; Nadiren)'', (2)''okula kaynak sağlamak amacıyla kurumlarla ve kişilerle iletişim kurmada istekli olmak (x=3,15; Bazen)'', (3)''okul stratejik planının veya planda yer alan bazı hedeflerin belirlenmesi ve geliştirilmesi sürecine katılmak (x=3,24; Bazen)'' olarak saptanmıştır. III. Yöneticilerin algılarına göre, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin en çok sergiledikleri liderlik davranışları: (1) ''Öğretmen adaylarına, stajyer öğretmenlere ve okula yeni atanan öğretmenlere yardımcı olmak ( x=4,59; Her zaman)'', (2) ''öğrencilerine güven vermek ( x=4,57; Her zaman)', (3)''meslektaşlarına okulun değerli bir üyesi olarak davranmak ( x=4,33; Her zaman)'' olarak saptanmıştır. IV. Yöneticilerin algılarına göre, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin en az sergiledikleri liderlik davranışları; (1)''İl bölge veya ülke düzeyindeki mesleki çalışma gruplarında görev almak ( x=2,81; Bazen)'', (2)''öğretmenlikle ilgili çalışmalar veya araştırma projeleri süreçlerine dâhil olmak ( x=3,45; Sık sık)'', (3)''eğitim sürecine velilerin daha fazla katılımını sağlayacak etkinliklerde görev almak. ( x=3,52; Sık sık)'' olarak saptanmıştır. V. Öğretmen ve yöneticilerin, öğretmenlerin liderlik davranışına ilişkin ''mesleki gelişme '' ve ''meslektaşlarla işbirliği'' boyutlarında algıları arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Ancak '' kurumsal gelişme'' boyutunda her iki grubun algıları arasında anlamlı fark saptanmıştır. VI. İlkokullarda görevli öğretmenlerin, ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin liderlik davranışlarına ilişkin algıları arasında ''öğrenim durumu'' ve ''kıdem'' değişkenine göre, ''kurumsal gelişme'', boyutunda anlamlı fark saptanmıştır. ''Mesleki gelişme'', ''meslektaşlarla işbirliği'' boyutlarında öğretmen algıları arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır. VII. Öğretmenlerin ''cinsiyet'' ve ''medeni durum'' değişkenlerine göre liderlik davranışına ilişkin algıları arasında ''kurumsal gelişme'', ''mesleki gelişme'' ve ''meslektaşlarıyla işbirliği'' boyutlarında anlamlı fark saptanmamıştır.

The purpose of this study, teachers, administrative staff and classes in primary schools, in primary schools, for their leadership of the homeroom teacher who served with regard to how their behavior is to determine the perception. 160 administrator (manager and manager assistants) and 889 class teachers working in 57 primary schools in centre of Diyarbakır province in 2013-2014 academic year create the universe of the study. 36 schools random selected and 88 administrators and 240 teachers consist the sampling of the study. İn this case managers' representing sampling rate is %55 and the teachers' rate is %27 The tool for data collection in research the scale the teachers in primary schools leadership role of perception and expectations developed by Beycioğlu (2009) has been used. Parts of tool of measurement implemented by the researcher and the number of items consist in each behaviour in three dimensions and 25 matters in survey .these are theoretical development dimension, professional development and the cooperation with colleagues, average value t-test and variance analysis have been used. The significance level is takes as 0,05. Some important findings of data analysis are; I-The leadership behaviours which applied most by teachers own perspective are ; (1) acting to the colleagues as a valued member of the school ( x=4.57;always), (2) giving trust to students ( x=4.57), (3) to be willing to develop education activities according to students level ( x=4.46; always). II- The leadership behaviours which applied least by teachers own perspectives are; (1) taking part in professional working groups in province, region and country level ( x=2.57; rarely), (2) be willing to communicate with people and institutions to ensure resource for school ( x=3.15; sometimes), (3) to take part in development and process of some objectives of the plan or in school strategic plan ( x=3.24; sometimes). III- The leadership behaviours which applied most by the teachers in primary schools in administrators' eyes are; (1) to help candidate teachers, trainee teachers and newly appointed teachers to school. ( x=4.59; always), (2) to give the students confidence ( x=4.57;always), (3) to behave the colleagues as a valuable member of the school ( x=4.33;always). IV- The leadership behaviours which applied least by the teachers in primary schools in the eyes of the administrators are; (1) participating in professional working groups, in province, region, and country ( x=2.81; sometimes), (2) to be involved in processes and research projects ( x=3.52; often), (3) related to teaching, to participate in activities which will allow parents to take part in more activities ( x=3.52; often). V- No significant difference has been seen in cooperation with colleagues. However a significant difference was realised in enterprise development. VI. There is an important difference in enterprise development accordıng to education and statue towards teachers' behaviour who are in primary schools.however no any important difference has been seen among the educational development and cooperation wıth colleagues. VII- Among the views of the leadership behaviours in marital status there is not a significant difference in terms of enterprise development professional development and cooperation with colleagues.