Okul yöneticilerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki(Batman İli örneği)

Abstract

OKUL YÖNETİCİLERİNİN DÖNÜŞÜMCÜ VE İŞLEMCİ LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLE ÖĞRETMENLERİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ (BATMAN İLİ ÖRNEĞİ)Fatime KIRSZirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler EnstitüsüEğitim Bilimleri Anabilim DalıYüksek Lisans Tezi, 190 sayfa, Ağustos 2014Tez Danışmanı: Yrd.Doç.Dr. Veysel OKÇUBu araştırmanın temel amacı, okul yöneticilerin dönüşümcü ve işlemci liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2013-2014 eğitim öğretim yılında Batman il merkezinde bulunan 59 ortaokul ve 29 lisede görev yapan 2676 branş öğretmeni, örneklemini ise Basit Seçkisiz Örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen 15 ortaokul, 9 lisede görev yapan toplam 400 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak, okul yöneticilerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik davranışlarını belirlemek için Bass ve Avolio (1995) tarafından geliştirilen `Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği (ÇFLÖ)` ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerini belirlemek için Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen `Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ)` kullanılmıştır. Araştırmada frekans (f), yüzde (%), aritmetik ortalama ( ), standart sapma (ss) ve Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı (r) hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda, dönüşümcü liderliğin tüm alt boyutları ve işlemci liderliğin koşullu ödül alt boyutu ile tükenmişliğin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutları arasında negatif yönde ve düşük düzeyde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Dönüşümcü liderliğin tüm alt boyutları ve işlemci liderliğin koşullu ödül alt boyutu ile tükenmişliğin kişisel başarı alt boyutu arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde bir ilişki olduğu bulunmuştur. Ayrıca işlemci liderliğin istisnalarla yönetim (aktif-pasif) ve tam serbestlik tanıyan liderlik alt boyutları ile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutundaki tükenmişlik düzeyleri arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin algılarına göre; okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını orta düzeyde sergiledikleri, işlemci liderliği ise düşük düzeyde gerçekleştirdikleri görülmüştür. Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyine ilişkin sonuçlar incelendiğinde, en yüksek değerin duygusal tükenme alt boyutunda gerçekleştiği, en düşük değerin duyarsızlaşma alt boyutuna ait olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Dönüşümcü liderlik, İşlemci liderlik, Tükenmişlik, Okul yöneticisi, Öğretmen.

RELATİONSHİP BETWEEN TRANSFORMATİONAL AND TRANSACTİONAL LEADERSHİP STYLES OF SECONDARY AND HİGH SCHOOL PRİNCİPALS AND DEGREE OF BURNOUT OF TEACHERS (BATMAN CITY SAMPLE)Fatime KIRS Zirve University, Graduate School of Social Science Department of Educational SciencesMaster Thesis, 190 pages, August 2014,Supervisor: Assistant Prof. Veysel OKÇUThe purpose of this study, according to the opinions of middle and high school teachers is to examine relationship between transformational and transactional leadership styles of secondary and high school principals and degree of burnout of teachers. Relational model was used in this study. 2676 branch teachers working in 59 middle schools and 29 high schools in the city center of Batman in 2013-2014 academic year constituted the universe of the study, and the sample also consisted of 15 middle schools determined by using the method of Simple Random Sampling, and a total of 400 teachers working in 9 high schools. `The Multifactor Leadership Questionnaire (cflo)` developed by Bass and Avolio (1995) in order to determine the transformational and transactional leadership styles of the school principals and `Maslach Burnout Inventory (MBI)` developed to determine the degrees of burnout of teachers by Maslach and Jackson (1981) were used in this study. In the research, research for frequency (f), percentage (%), mean ( ), standart deviation (ss), and Pearson product moment correlation coefficient (r) were calculated.In the end of the research, a correlation was determined in the negative direction and at a low level between sub-dimensions of burnout subscales of emotional exhaustion and depersonalization with all the sub-dimensions of transformational leadership and the contingent reward sub-dimension of transactional leadership. A relationship was assigned in the positive direction and at a low level between personal achievement subscale of burnout with all the sub-dimensions of transformational leadership and the contingent reward sub-dimension of transactional leadership. Moreover, between burnout levels in the sub-dimension of emotional exhaustion and depersonalization with management by exception (active-passive) of transactional leadership and sub-dimensions of leadership that complete freedom, a meaningful relation was determined. It was seen that according to the perceptions of the teachers, school administrators exhibited transformational leadership behaviors in a moderate level but also performed transactional leadership in a low level. When analyzing the results of teachers' burnout levels, it was concluded that while the highest value was realized in the emotional exhaustion subscale, the lowest value belonged to the depersonalization subscale. Key Words: Transformational leadership, Transactional leadership, Burnout, School principal, Teacher.