Van Gölü seviye değişimlerine matematik model yaklaşımı

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Van Gölü1 nün seviye değişimleri ile iklim verileri arasındaki bağıntı bulunmaya çalışılmış, seviye değişimleri zaman serisi modelleri ile tanımlanması amaçlanmıştır. Ayrıca bütçe modelleriyle seviye değişimi belirlenmeye çalışılmıştır Van Gölü su seviye değişimleri ile iklim verileri arasındaki ilişki korelasyon ve çoklu regresyon modelleriyle açıklanmaya çalışılmıştır. Seviye eğilimlerinin gidiş eğilimi (Trend) taşıdığını tespit etmek için Dönen Nokta Testi uygulanmıştır. Seviye değerlerinin trendi yine çoklu regresyon modelleriyle tanımlanmıştır. Bütçe yaklaşımında öncelikle Thissen Çokgeni ile yağış istasyonlarının Van Gölü' nü temsil etme oranı tespit edildikten sonra Van Gölü'ne ve Van Gölü havzasına düşen yağışların akışa dönen miktarı belirlenmeye çalışılmıştır. Yağış-Akış katsayısı her sene için o senenin seviye değerleri göz önüne alınarak ayrı ayrı belirlenmiştir. Bu esasa göre kurulan bütçe yaklaşımı ile seviye değişimleri tahmin edilmeye çalışılmıştır. İklim verileri ile seviye değişimleri arasında uzun yıllar boyunca anlamlı bir ilişki kullanılan modelle saptanamamıştır. Sonuçta Van Gölü'nün yıllar itibariyle devamlı bir artış eğiliminde olduğu ve bu artışın önümüzdeki yıllarda da sürebileceği görülmüştür. Ayrıca kullanılan zaman serisi modellerinin ve bütçe yaklaşımının seviye değişimlerini yansıtabildiği görülmüştür. ANAHTAR KELİMELER : Van Gölü, Zaman Serisi Modelleri, Hidrolojik Bütçe Yaklaşımı.

Ill SUMMARY In this study It has been studied to establish the correlation between the climatic data and the level changes of Van Lake and it was aimed at a complete definition of level changes with Tim'e Series Models. In addition, the level changes were determined with hydrologic balance models. The relation between water level changes in Van Lake and the climatic data has been explained in terms of correlation and multiple regression models. A turning point test has been applied in order to determine the level changes in a rather positive trend. The trend in the values of the level was also defined with multiple regression models. Residuals of regression models are defined Markov Models. In our approach to the budget, after determining the rates representing the rainfalls of the stations to Van Lake with Thissen polygon, the amount of turning current of the rainfalls to Van Lake and its basin has been found out. A proper correlation has not yet been determined for a long time compiled to the climatic findings and level changes with the models used. In the result, there has excised a growing tendency of level increase if Van Lake and we concluded that this increase will continue in future years. In addition we have analysed that the time series models and hydrologic balance could reflect the level changes. KEY WORDS : Van Lake, Time Series Models, Hidrolojik Balance.