Van ekolojik şartlarında bazı yazlık triticale (X Triticosecale Witmack) hatlarının verim ve verim unsurları üzerine farklı ekim sıklıklarının etkisi

Abstract

ÖZET 1995-1996 yıllarında Van ekolojik koşullarında Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanlarında yürütülen bu çalışmada; daha önce İCARDA ve CIMMYT gibi ıslah merkezlerinden temin edilerek Van koşullarında yapılan adaptasyon çalışmalarında yüksek verimli oldukları tespit edilen 7. 9, 10 ve 13 nolu triticale hatlarında ekim sıklığı uygulamalarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri araştırılmıştır. Çalışmada, ekim sıklığı olarak m2'ye çimlenebilir tohum sayısı üzerinden 200, 300, 400, 500 ve 600 tohum ekim sıklığı ele alınmıştır. Çalışma tesadüf parsellerinde faktöriyel denemeler desenine göre yürütülmüş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. 1- İki yıllık sonuçların ortalamasına göre triticale hatlarının m2 'ki bitki sayılan arasındaki fark %5 düzeyinde önemli olup, 9 nolu triticale hattından ( 310.1 tohum/m2 ) en fazla bitki sayısı elde edilirken, en az 7 nolu triticale hattından (271.5 tohum/m2) elde edilmiştir. Artan ekim sıklığı ile m2 'deki bitki sayısında artış görülmüştür. Sıklıklar arasındaki fark %1 düzeyinde önemli bulunmuş ve en yüksek bitki sıklığı 600 tohum/m2 bitki sıklığından ( 373.9 adet ) elde edilmiştir. 2- Hatların başaklanma süreleri 47.8 - 48.4 gün arasında değişmiş olup, en kısa başaklanma süresi 47.8 gün ile 10 nolu hattan alınırken, bunu 47.9, 48.3 ve 47.4 gün ile 13. 7 ve 9 nolu triticale hatları izlemiştir. Ekim sıklıklarının başaklanma süresine etkisi önemsiz bulunmuştur. 3- Başaklanma-erme süresi bakımından hatlar arasında %5 düzeyinde fark bulunmuştur. Başaklanma-erme süresi en kısa 52.7 gün ile 13 nolu triticale hattı olurken en uzun 53.6 gün ile 7 nolu triticale hattı olmuştur. Ekim sıklığı arttıkça başaklanma-erme süresinin de arttığı gözlenmiştir. 51.9 gün ile Sİ ekim sıklığı en erken başaklanırken 53.8 gün ile S5 ekim sıklığı daha geç başaklanmıştır. Ancak S4 ile arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. 4- Vejetasyon süresi bakımından hatlar arasında önemli farklılıklar olmuştur. Hatların vejetasyon süreleri 101.5-100.5 gün arasında değişmiştir. Öte yandan, artan ekim sıklığı ile beraber vejetasyon süresi de uzamıştır. 5- Metrekarede başak sayısı bakımından hatlar arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. Ekim sıklığı arttıkça m2 'ki başak sayısı da artmıştır. En fazla başak S5 sıklığından elde edilmesine karşılık S4 ile arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. 6- Bitki boyu bakımından hatlar arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. Ekim sıklıklarının bitki boyuna etkisi önemli olmuş, en yüksek bitki boyu 63.5 cm ile S3 bitki sıklığından; en kısa bitki boyu ise. 54.5 cm ile Sİ ekim sıklığından elde edilmiştir. 7- Hatlar arasında başak boyu bakımından fark bulunmamıştır. Artan ekim sıklığı ile beraber başak boyu kısalmış olup sıklıklar arasındaki fark önemli bulunmuştur. 8 - Hatların başak tane sayılan 24.9-25.8 adet arasında varyasyon göstermiş olup aralarındaki fark önemsiz olmuştur. Başak tane sayısı artan ekim sıklığına bağlı olarak azalmıştır. 9- Başak tane verimi triticale hatları arasında 0.81-0.90 g arasında değişmiş olup, aralarındaki fark önemsiz bulunmuştur. Ekim sıklığının başak tane verimine etkisi olumsuz yönde olmuş, artanII sıklıkla beraber azalma olmuştur. Ancak S2-S3 ve S4-S5 arasındaki tane verimleri önemsiz bulunmuştur. 10- Hatların başaktaki başakçık sayılan 14.2 - 14.5 arasında değişmiş ancak, ortalamalar arasındaki fark istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Ekim sıklıklarına göre başakçık sayılan 15.7 - 12.9 adet arasında değişmiştir. Ekim sıklığı artarken başaktaki başakçık sayılan azalmıştır 11- Hatların toplam verimleri 303.4 - 326.6 kg/da arasında değişmiş olmasına rağmen, aralarındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemli çıkmamıştır. Ekim sıklıklarının toplam verimleri 222.7 -370.6 kg/da arasında değişmiş olup S3 sıklığından sonraki artışlar önemsiz bulunmuştur. 12- Tane verimleri bakımından triticale hatları arasında istatistiksel olarak fark tespit edilmemiş ancak, ekim sıklıklarının verime etkileri önemli çıkmış ve en yüksek 149.3 kg/da ile S3 ekim sıklığından alınırken, en düşük 88. 1 kg/da ile Sİ ekim sıklığından alınmıştır. 13- Hasat indeksleri bakımından hatlar arasında %5 seviyesinde önemli fark bulunmuştur. Hasat indeksi en düşük %37.1 ile 13 nolu triticale hattı olurken, en yüksek %40.2 ile 10 nolu triticale hattı olmuştur. Ekim sıklıkları arasındaki fark önemli olmuştur. En yüksek hasat indeksi % 41.1 ile S3 sıklığından alınırken, en düşük % 35.9 ile S5 ekim sıklığından alınmıştır. 14- Triticale hatlarının bintane ağırlıkları farklı olmuştur. 7 ve 9 nolu triticale hatları 29.3-29.4 g ile birinci sırada yer alırken, 28.3 ve 28.7 g ile 13 ve 9 nolu triticale hatları 2. sırada yer almıştır. Artan ekim sıklığı ile birlikte bintane ağırlığı azalmış olup sıklıklar arasındaki fark önemli bulunmuştur. Bintane ağırlığı Sİ sıklığında 31.3 g ile en yüksek iken. 26.8 g ile S5 sıklığında en düşük bulunmuştur. Ancak S2-S3 ve S4-S5 ekim sıklıkları arasındaki fark önemsiz bulunmuştur.

Ill SUMMARY In this study, the effects of five different sowing rates (200, 300, 400, 500 and 600 seed per m2) on yield and yield components of four different triticale (x (Tritcosecale Wittmack) lines (Numbers of 7, 9, 10 and 13) obtained from İCARDA and CIMMITY was carried out at the experimental fields of Agricultural Faculty of 100. Yıl University in Van in the spring of 1995-1996 In this study, five planting density treatments were applied. The experimental design was completely randomined factonial design and results were summarised in below. 1. According to two years results, the effects of triticale lines on number of plant at m2 were significant (p<0.05). While line 9 had the highest plant number, line 7had the lowest plant number (271.5 seed/m2). When planting density increased, number of plant at m2 also increased 600 seed/m2 had the highest planting density. 2. Heading period of lines changed from 47.8 day to 48.4 day. The shortest heading period was determned from line 10 (47. 8 day) and other lines followed, respectively (line, 13, 7 and 9). 3. Heading-maturity period of lines differend (p<0.05). While line 13 had the shortest heading- maturity period (52.7 day), line 7 had the hongest heading maturity period (33.6 day). When planting densty increased, heading-maturity period also increased. SI planting density headed earliest (33.8 day) and S5 planting density headed lather. 4. Growing periods of lines significantly changed. Growing periods of lines changed from 101.5 day to 100-5 day. When planting density increased, growing periods olso took longer. 5. Spica number at m^ did not change among lines. When planting density was increased, spica number at m^ also increased S5 planting density had the highest spica number, but it was not significantly different from S4. 6. Planting density affected plant height of tritcale lines. S3 planting density had the highest plant heighet (63.5 cm). On the other hand, SI planting density had the shortest plant height (54.5 cm). 7. When planting density was increased, spica length of lines become shorter, but difference among planting density was not significant. 8. Grain number at perspica was between 24.9-25 sprain, but differences among spicas werenot significant. Howewer, it decreased when planting density increased. 9. Spica grain yield of lines were between 0.81-0.90 g, but differences among lines were not significant. It decreased when planting density was increased. However differences between S2-S3 and S4-S5 were found not insignificant. 10. Spicula number at spica was between 14.2-14.5, but differences among lines were found insignificant. Spicula number changed from 15.7 to 12.9 deprending on planting density. When planting density was increased, spicula number at spica decreased.IV 11. Despite total yield of lines varied between 303.4-326.6 kg/da, differences among lines were insignificant. Total yield of planting density varied between 222.7-370.6 kg/da and planting density higher than S3 was insignificant. 12. Planting density of lines affected grain yield, but grain yields of lines were not significant. The highest grain yield was found from S3 planting density (149.3 kg/da). Also, SI planting density had the lowest grain yield (88. 1 kg/da). 13. Harwest index of lines changed significantly. While line 13 had the lowest harvest index (37.1 %), lime 10 had the highest harvest index (40.2 %). Also, while S3 planting density caused the highest harvest index (41.1 %), S3 planting density had the lowest harvest index (35.9 %). 14. One thousand grain weight of lines different among lines line 7 and 9 had the highest one thousand grain yield (29.3-29.41) and the other lines followed, respectively (line 13 and 9). When planting density was increased, one thousand grain gield of lines decreased and differences among plantery density were significant: SI planting density caused the highest one thousand grain weight (31.3 g) and it was lowest at 55 planting density. However, differences between S2-S3 and S4-S5 planting density were hat significant.