Mandıra işleten Dönerdere Tarımsal Kooperatifi ile üyelerinin ekonomik yapısı ve kooperatif-ortak iişkileri

Abstract

ÖZET MANDIRA İŞLETEN DÖNERDERE TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFİ İLE ÜYE İŞLETMELERİN EKONOMİK YAPISI VE KOOPERATİF-ORTAK İLİŞKİLERİ ACAR, İbrahim Yüksek Lisans Tezi, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd.Doç.Dr. İbrahim YILDIRIM Ekim 2000, 132 sayfa Bu çalışmada, mandıra işleten Dönerdere Tarımsal Kalkınma Kooperatifi örnek olay olarak incelenmiştir. Kooperatifin ekonomik ve mali yapısı; bilanço, gelir-gider tabloları ve çeşitli oranlar yardımıyla analize tabi tutulmuştur. Ayrıca kooperatif üyeleriyle yapılan anketler yardımıyla üye işletmelerin sosyo-ekonomik yapıları ve kooperatifle olan ilişkilerinin yanı sıra, kooperatifin üye işletmelerin ekonomilerine yaptığı katkı tespit edilmiştir. Çalışmanın başlıca materyalini, kooperatif üyesi 47 işletmeden anket yoluyla toplanan orijinal veriler oluşturmuştur. Çalışmada tam sayım yöntemi amaçlanmış ve fiili olarak kooperatife süt teslim eden 75 üye ana kitle olarak alınmıştır. Ancak anket yapılan dönemde, üyelerin bir kısmının köy dışında bulunması nedeniyle ulaşılabilen 47 kişi örnek hacmini oluşturmuştur. Verilerin analizinde tartılı ortalama ve yüzdelerden yararlanılmıştır. Kooperatifin mandıra işletmesinin kurulu kapasitesi, 1.200.000 İt/yıl olup, 1998'de kapasite kullanım oranı % 45.50'dir. Kooperatif işletme 1998 yılında üyelerinden satın aldığı 546 ton süte karşılık 47.9 milyar TL ödemede bulunurken, bu sütü işleyerek 100.500 milyon TL'lik süt ve mamulleri elde etmiştir. Bu üretim değerinin % 42.55'i yoğurt ve % 25.59'u kaşar peyniri üretim değerinden oluşmaktadır. Kooperatif işletmenin 1998 yılı bilançosundaki 154.253.509.000 TL olan aktif toplamının % 28'ini döner aktifler ve % 72'sini sabit aktifler oluşturmuştur. Aynı yıl kooperatifin cari oranı 2.88 ve likidite oranı 1.62 olarak hesaplanmıştır. Kooperatif üyesi işletme başına düşen ortalama sermaye miktarı, işletme büyüklüğü ile birlikte artmakta olup, işletmeler ortalamasında 10.046 milyon TL'dir. Bu toplamın da % 27.44'ü toprak, % 0.87'si arazi ıslahı, % 21.22'si bina, % 2.81'i bitki ve tarla demirbaşı, % 16.29'u hayvan, % 26.20'si alet-makine, % 4.96'sı malzeme-mühimmat ve % 0.21 'i de para sermayesinden oluşmaktadır. İşletmelerin öz sermaye oranı ise % 94.85 'tir. İncelenen işletmeler ortalamasına göre işletme başına 2094.3 milyon TL gayri safi hasıla düşerken bunun yarısından çoğu (% 54.70) hayvansal üretim değerinden oluşmaktadır. 1978.8 milyon TL olan işletme masraflarının ise önemli bir kısmı % 59.79 cari masraflardan oluşmaktadır. İşletme yöneticilerinin % 95.74'ü ihtiyaç duyduğu girdileri kooperatiften satın almakta ve % 89.36'sı kooperatifi başarılı bulmaktadır. Anahtar kelimeler: Tarımsal kalkınma kooperatifi, Ekonomik analiz.

ABSTRACT ECONOMİC STRUCTURE OF DÖNERDER AGRICULTURAL DEVELOPMENT COOPERATIVE AND ITS MEMBERS AND THE RELATIONSHIPS OF MEMBERS WITH THE COOPERATIVE ACAR, İbrahim Msc, Department of Agricultural Economics Supervisor: Assist. Prof. Dr. İbrahim YILDIRIM October 2000, 132 pages In this study, Dönerdere Agricultural Development Cooperative which is mainly interested in dairy has been taken as a case study. The economical and financial structure of the Cooperative was analysed by using the balance sheet, income and expense sheet and various ratios. In addition, socio-economic structures of members of Cooperative and their contribution to the Cooperative were investigated. The data were obtained from 47 members of the Cooperative through questionaries. The total member was 75 but due to varios reasons all the members could not reached. In the analysis of data, weighted average and percentages were used. The capacity of the milk processing of dairy plant was 1.200.000 litre/year. The rate of using capacity was 45.50 %. The enterprise bought from its members 546 ton milk and paid billion TL 47.9. The enterprise processed this milk into milk products and got million TL 100.500. Yoghurt accounted for 45.50 % and yellow cheese for 25.59 % of total productions value. The total balance sheet of enterprise was TL 154.253.509.000 in 1998 fixed assets consisted of 72 % total assets. Current ratio and cash ratio was 2.88 and 1.62 respectively for the same year. The capital per member increased in proportion to farm size and it was TL million 10.046 for overall farms. The major part of the capital accounted for land capital with 27.44 % 94.85 of total capital belonged to the fanners. Gross income per farm was TL million 2094.3. More than half of this value came from animal production. Operating costs per farm was TL million 1978.8 and 59.79 % was due to current costs. 95.4 % of farm managers bought the needed inputs from cooperative and 89.36 % considered the cooperative as successfull. Key words: Agricultural development cooperative, Economic analysis. m