Van Gölü doğusunda ultrabazik kayaçlar içinde gelişen alterasyonlar ve kökenleri

Abstract

ÖZET VAN GÖLÜ DOĞUSU ULTRABAZİK KAYAÇLAR İÇİNDE GELİŞEN ALTERASYONLAR VE KÖKENLERİ ÜNER, Tijen Yüksek Lisans Tezi, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dah Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. M. Akif IŞIK Eylül 2003, 73 sayfa İnceleme alam Van İlinin güneybatısında yer alan Gevaş İlçesinin doğusunu kapsamaktadır. Bölgede bulunan egemen litolojiler Paleozoyik yaşlı kristalize Mreçtaşlan, Üst Kretase'de oluşmuş Paleosen'de kıtaya yerleşmiş Gevaş Ofiyoliti ve Kuvaterner yaşlı gölsel kıyı çekelleridir. Ofiyolitik topluluk içerisinde serpantinit, diyabaz ve radyolarit gibi kayaç birimleri bulunmaktadır. Gevaş Ofiyoliti Avrasya ve Arap plakaları arasında kalan okyanusal kabuğu temsil etmektedir. Bölge Gevaş Ofryoliti'nin Paleosen'de kıtaya yerleşiminden günümüze kadar olan süreçte sıkışma rejiminin etkisinde kalmıştır. Bu rejimin etkisi, ofiyoliti meydana getiren birimlerin kendi içlerinde ve çevre kayaçlarda kıvnmlanma ve fayların meydana gelmesine neden olmuştur. Bu faylar özellikle serpantinit ve Mreçtaşlannın tektonik dokanaklannda mikroskopik ve mezoskopik ölçeklerde zayıflık zonlarmın gelişmesini sağlanmıştır. Zayıflık zonları akışkanların hareketine kolaylık sağlayarak alterasyonlann oluşumuna katkıda bulunmuştur. Bölgede gözlenen en önemli alterasyon serpantinitlerin hidrotermal alterasyonuna bağlı olarak oluşan lisvenitlerdir. Lisvenitlerin oluşumunda öncelikli olarak etken faktör tektonizmadır. Uzun süreçte devam eden sıkışman tektonizma sonucunda, bindirmeler etkin yapı olarak gelişmiştir. Tekrarlanan ekay kuşaklan ve bindirme blokları arasındaki sürüklenmeler/sürtünmeler mekanik enerji ile ısı üretimi sağlamaktadır. Açığa çıkan ısı enerjisi de hidrotermal sistemin harekete geçmesine yol açmıştır. Bu şekilde meydana gelen lisvenitler içerisinde çeşitli metalik mineralizasyonlar gelişmektedir. Arazi çalışmalarında çeşitli ölçeklerde sülfürlü zonlara rastlanmıştır. Pirit, kalkopirit mineralizasyonu saçılımlı zonlar oluşturmaktadır. Lisvenitik zonlar içerisindeki en yaygın metalik mineral 0.1 -0.5 mm arasında tane boylarına sahip pirit kristalleridir. Yapılan jeokimyasal çalışmalar sonucunda ise lisvenitler içerisinde Pb - Zn değerlerinde ultrabazik kayaçlann olağan değerlerine göre artışlar dikkati çekmektedir. Anahtar kelimeler: Gevaş, Van, ofiyolit, lisvenit

ABSTRACT THE ALTERATIONS AND ORIGINS OF ULTRABASIC ROCKS IN EASTERN LAKE VAN ÜNER, Tijen MSc, Supervisor: Asst. Prof. Dr. M. Akif IŞIK September 2003, 73 pages The study area comprises the eastern part of Gevaş town, located on the sourthwestern part of Van province. The dominant lithologies in this area are; Paleozoic age crystalized limestone, Gevaş Ophiolite occured in Upper Cretaceous and obduced on the continent with Paleocene age and lacustrine sediments with Quaternary age. Serpentinite, diabase and radiolarite are obsedrved as the rock units of the ophiolitic complex. The Gevaş ophiolite represents the oceanic crust between the Avrasian and Arabian plates. The study area, has been undergone effect of compressional tectonic regime during Paleocene age to recent represent by obduction of Gevaş Ophiolite. This effects causes to folding and faulting of ophiolite and the nearby units. Result of the faulting, several microscopic and mesoscopic scaled weakness zones developed within the tectonic contact between limestone and serpentinite. These fault zones played role as a conduits for mineralizing fluids. Therefore alterations and mineralization easily developed through the weakness zones by the hydrothermal fluids. The most important alteration which is observed in this area is listwaenites that consist of the hydrotermal alteration products of the serpentinities. The major factor is the tectonism for the occurance of listwaenites. The long term compressional tectonics resulted by thrust faulting, and several thrust belt paralel to each other formed the imbricate structure. The imbrication of thrust belts can be explain the heat resource of the hydrothermal fluids. As the thrust faults worked, dragging of huge fault blocks release heat, deepening on the transformation of mechanic energy to thermal energy. This thermal energy causes to the circulation of the hydrothermal system. Related to these process, different metalic mineralizations are developed within the listwaenites. The sulphide ore zones observed in different scales. The mineralization of pyrite and chalcopyrite formed to disseminated zones. The most widespread metalic mineralization represent by pyrite having 0.1-0.5 mm grain size. According to geochemical analyses, Pb-Zn values are relatively increased in the disseminated zones of listwaenites, according to original values of ultrabasic rocks. Key words: Gevaş, Van, ophiolite, listwaenite in