Konalga, Sırmalı, Dokuzdam Köyleri (Çatak-Van) ve çevrelerinin etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu çalışmada; Konalga, Sırmalı, Dokuzdam (Çatak-Van) köyleri ve çevrelerindeki mezralarda halkın değişik amaçlarla (gıda, ilaç, yem, yakacak, boyar madde, el sanatları ve ekonomik değeri olduğundan toplanıp faydalanılan) yararlandıkları bitkilere ait bilgiler ortaya konmuştur. Ayrıca bitkilerin kullanım amaçları, kullanılan kısımları, kullanım şekilleri ve yöresel adları verilmiştir.Çalışma; 2010-2012 yılları arasında Konalga, Sırmalı ve Dokuzdam köylerinde 100 kullanıcı ile yüz yüze yapılan görüşmeler ve anket çalışmaları şeklinde yürütülmüştür. Bilgi veren kullanıcıların 24 (% 24)'ü kadın, 76 (% 76)'sı ise erkektir. Kadın kullanıcıların 2'si ilkokul mezunu, 1'i ortaokul, 1'i üniversite mezunu 20'si ise okuryazar değildir. Erkeklerin ise 1'i Üniversite, 2'si lise, 4'ü ortaokul, 34'u ilkokul mezunu iken 35'i okur-yazar değildir. Kadın kullanıcıların hepsi ev hanımı, erkek kullanıcıların ise 27'si çiftçi, 26'sı işsiz, 6 çoban, 5 tüccar, 3 imam, 2'si bakkal, 2 muhtar ve 2'si şofördür. Kullanıcılardan 3'ü 30'dan küçük, 42'si 31-49 arasında değişen yaşlarda; 55'i ise 50 yaş üstünde olup, yaş ortalaması 52'dir.Araştırma sonucunda değişik amaçlarla bölge halkınca kullanılan 48 familyaya ait toplam 211 bitki taksonu ve bunlara ait yerel bilgiler belirlenmiştir. Toplanan bitkilerin 87'si gıda, 87'si tedavi, 42'si yem, 25'i yakacak, 12'si el sanatları, 7'si ekonomik ve 6'sının boyar madde olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra 18 bitkinin de farklı alanlarda (süs, yapıştırıcı, sakız vb.) yararlı oldukları belirlenmiştir.Bu çalışmada çeşitli amaçlarla kullanıldıkları tarafımızdan belirlenen 64 taksonun daha önce kullandıkları ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamıştır. İlk faydalı kullanılmaları bölgemizde belirlenmiştir. 73 taksonun da bugüne kadar bilinen kullanımlarından tamamen veya kısmen farklı amaç veya şekilde araştırma bölgemizde kullanıldıkları belirlenmiştir. Bunun yanında bazen aynı amaç için birden çok farklı takson da kullanılmaktadır. Araştırma alanında kullanımı belirlenen bitkilerden en fazla takson içeren ilk 5 familya sırasıyla; Asteraceae 38 (% 18,09), Fabaceae 24 (%11,42), Apiaceae 22 (%10,47), Lamiaceae 21 (%10) ve Rosaceae 18 (%8,57) olarak belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Etnobotanik, Konalga, Sırmalı, Dokuzdam, Çatak, Van, Türkiye.

In the present study, the information on the plants used by local people for different purpose (food, drug, fodder, fuel, dying agent, crafts and economic purpose) in Konalga, Sırmalı, Dokuzdam (Çatak-Van) villages and surrounding hamlets were investigated. The purpose of using, the parts used, the way of use and the local names of the plants were also given.The study was carried out between 2010 and 2012 in Konalga, Sırmalı, Dokuzdam villages. Survey, questionnaire and conversation with 100 plant user were done. 24 (24%) of users were female and 76 (76%) were male. 2 of the females graduated from primary school, one graduated from secondary school, one graduated from university and 20 were illiterate. One of the males graduated from university, 2 graduated from highschool, 4 graduated from secondary school, 34 graduated from primary school and 35 were illiterate. All of the female plant users were housewife. 26 of male plant users were farmer, 26 were unemployed, 6 were shepherd, 3 were imam, 2 were grocer, 2 were merchant, 2 were mukhtar, 2 were driver. 3 of the users age smaller than 30, 42 of the users were between the ages of 31 and 49, 55 were over the age of 50. The mean age of the users was 52.At the end of the investigations, 211 plant taxa belonging to 48 plant families and local informations on taxa were determined. 87 of collected plants were determined to be used for food, 87 for cure, 42 for fodder, 25 for fuel, 12 for handcrafts, 6 for dying agent and 7 for economical purpose. In addition 18 plant taxa were used for different purposes (for example; ornament, adhesive, gum etc.).There hasn?t been any record about whether 64 taxa which are determined by us that they are used for various purposes in this study were used before. Their first benefical usages have been determined in our region. 73 taxa were determined to be used for different purpose from reported informations. In addition, more than one taxa were determined to be used for one purpose. The 5 families containing the most plant taxa were determined as; Asteraceae 38 (%18,09), Fabaceae 24 (%11,42), Apiaceae 22 (%10,47), Lamiaceae 21 (%10) and Rosaceae 18 (%8,57).Key Words: Ethnobotany, Konalga, Sırmalı, Dokuzdam, Çatak, Van, Turkey.