Türkiye Türkçesinde renk adları (Yapı - köken)

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye Türkçesi yazı dilindeki ve Anadolu ağızlarındaki renk adlarının etimolojik, morfolojik yapıları ile adlandırma yolları incelenmiştir. Tezin hazırlanmasına öncelikle ilgili kaynaklardan renk adları taraması yapılmakla başlanmıştır. Dilimizin söz varlığında önemli bir yere sahip olan renk adlarının tespiti için otuz altı tane roman, hikâye, şiir kitabından oluşan eser, Türkçe Sözlük, altı ciltlik Derleme Sözlüğü, sekiz ciltlik Tarama Sözlüğü, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Dualar ve Beddualar Sözlüğü ve on üç tane boya markası kataloğu olmak üzere altmış yedi kaynak taranarak 1247 tane renk adı tespit edilmiştir. Renk adlarının yapı, köken ve adlandırma yolları ile ilgili olan bu ayrıntılı çalışmanın giriş bölümünde renkler ile ilgili mevcut bilgiler çalışmalar, inceleme bölümünde renk adlarının yapısı, kökenleri ve adlandırma yolları, renk adları sözlüğü, atasözleri ve deyimlerde renk adları, bölge ağızlarındaki atasözleri ve deyimlerdeki renk adları, kalıp sözler olan dualar ve beddualardaki renk adları, son bölümde ise değerlendirme ve sonuç bölümü ile kaynakça yer almaktadır. Tezimizin sözlük bölümünde kaynaklardan taranan renk adları madde başı olarak alt alta sıralanmıştır. Belirtilen renk adı ile ilgili tanım, örnek cümleler, alındığı kaynak, renk adının geçtiği atasözleri, deyimler, bölge ağızlarında kullanılan atasözleri ve deyimler ile ağızlarda kullanılan renk adları, dualar, beddualar sözlüğündeki renk adları sözcüğün etimolojisiyle birlikte gösterilmektedir. Ancak Anadolu ağızlarında kullanılan bazı renk adlarının etimolojik yapısı tespit edilemediği için bunlarla ilgili köken bilgisi verilememiştir. Sonuç olarak insanoğlu var olduğu günden bugüne kadar renklerle her zaman iç içe olmuştur. Sevgisini, başarısını, hırsını, hüznünü, mutluluğunu, sevincini renklerle ifade etmiştir ve bu ifadeler yazı diline ve konuşma dile yansımıştır. Böylece yüzyıllardır varlığını koruyan renk adları kültürün vazgeçilmezi olan dil içinde en önemli basamaklardan birisine yerleşmiştir ve zamanla farklı kavramların etkisiyle geniş bir yelpazeye sahip olmuştur. Kültürün taşıyıcısı olan dilimizin renklerinden birisi de renk adlarıdır. Bu doğrultuda renk adlarını kapsayan dil ile ilgili ayrıntılı çalışma olmaması fikrinden hareketle bu tez ortaya çıkmıştır. `Türkiye Türkçesinde Renk Adları (Yapı – Köken) ` adlı tezimizin renk adları sözlüğü oluşturulması yönünde bir adım olacağını ve bundan sonra yapılacak olan çalışmalara da kaynaklık edeceğini düşünüyoruz. Anahtar Kelimeler: Yapı Bakımından Renkler, Köken Bakımından Renkler, Anlam Bakımından Renkler, Atasözleri, Deyimler, Dualar ve Beddualarda Renkler, Renk Adları Sözlüğü.

In this study, Turkey Turkish writing of the names of the colours in the Anatolia mouth and the tongue etymological, morphological structures and naming paths are explored. Primarily to the preparation of the thesis of the resources involved are made on a colour name survey has been started. In the presence of an important promise incarnations of colour names for the identification of thirty-six novels, stories, poems from the book of Esther, Turkish Dictionary, a six-volume dictionary of the Assembly, eight-volume Scanning Dictionary, dictionary of Idioms, Proverbs and idioms in Dictionary of proverbs in their mouths, and the region, prayers and curses only have power when dictionary, and thirteen sixty-seven sources including paint brand catalog scanned 1247 one colour name have been identified.The origin and structure of the colour names, their naming paths are associated with this detailed study of the introduction of studies on information available about the colours, the colour names, structure, origins of the review section and naming paths, dictionary of colour names, colour names in proverbs and idioms, proverbs and expressions in the mouth region of colour names, pattern words are prayers and curses colour names, the final chapter in the evaluation and conclusion part with the terms index and bibliography included. Our thesis dictionary section sources scanned colour names are listed per article-bottom phasing. The specified colour name associated with the definition, example sentences, given the source, colour name proverbs, idioms, proverbs and phrases used in the mouth area are used in the mouth with colour names, colour names in the dictionary by the prayers, the etymology of the word is illustrated with. However, some of the colour names used in the Anatolia mouth etymological structure cannot be identified, could not be related to origination information.As a result, human beings exist from day to day so far has been always intertwined with the colours. Spurned, success, ambition, sadness, happiness, joy has stated with the colours and these statements reflected the language and speech writing language. Thus preserves the existence of colour names for centuries culture in one of the most important steps the indispensable language and gradually settled into a wide range of different concepts have been the influence. One of our language, which is a carrier of culture colour names. In this respect the colour name further is the lack of working languages covering starting from the idea of this thesis emerged. `The Colour Names In Turkey Turkish (Morphology – Etymology) ` in terms of the creation of our thesis colour names would be a step in the lexicon, and after going to the work to be done and we think the also resource.Key Words: Structure in terms of Colours, Backgrounds in terms of Colours, Meaning in terms of Colours, Proverbs, Idioms, Prayers and Curses Colours, Colour Names Dictionary.