Avrupamerkezcı̇ bı̇r ı̇nşa olarak `İslamı̂ ı̇konoklazma tezı̇`nı̇n eleştı̇rel analı̇zı̇

Abstract

Bu tez Müslümanların imge ile ilişkisini ikonoklazma kavramıyla açıklamaya çalışan yaklaşımların eleştirisidir. Müslümanların imgeye ile ilişkisini başka etnik, siyasi ya da dini grupların heykel, resim ya da sanat eserlerine verdiği tepkiden ayrıştıran yaklaşımlar bu tezde İslami İkonoklazma Tezi şeklinde kavramsallaştırılmıştır. Bu yaklaşımlar, çağdaş dönemdeki iki provokatif eylem üzerinden tartışılmıştır: Taliban'ın Bamyan Budalarını yok etmesi ve Danimarka Karikatürleri. Bu tezde, Avrupamerkezci bir iktidar söylemi olarak İslami İkonoklazma Tezi'nin soykütüğü sunulmuş, bu söylemin İslam ya da İslam'ın imgeye yaklaşımı ile değil, Avrupa'nın kimliğinin kuruluşu ile ilişkili olduğu savunulmuştur. Bu nedenle İslami İkonoklazma Tezi, Leibniz'den Kant'a, Hegel'den Riegl'e kadar Avrupa fikrinin kurucu figürlerinin Batılı Özne'nin teşekkül sürecini çevreleyen tartışmalarında sürekli karşımızda çıkan bir temadır. Bu söylem, İslam'ı Batı'nın radikal dışsallığı şeklinde konumlandırarak, İslam'ı zamansal ve mekânsal olarak ötelemektedir. Bu yüzden İslamî olan, Batılı varoluşun ikili karşıtlıklarındaki imtiyazsız ortak olarak temayüz eder: Sanat-İkonoklazma; Demokrasi-Fundemantalizm, Din-Sekülarizm. Bu nedenle, İslami İkonoklazma Tezi Sanat Tarihinin ve Estetiğin ortaya çıkışından, sanat normativitesinin oluşumuna, İslam Sanatı Tarihi'nden Müslümanların Avrupa'daki yerine kadar Avrupa'nın Avrupalılığını sorgulayan tüm tartışmalarda karşımıza çıkar. İslami İkonoklazma Tezi'nin Müslümanlar tarafından öz- oryantalistleştirme süreciyle içselleştirilmesi, bu söylemi kullanışlı bir alet haline getirmiştir. Bu tez, Müslümanların imge ile ilişkisini İslamî İkonoklazma Tezi çerçevesinde okumayı reddetmektedir. Bunun yerine, Müslümanlar açısından imgenin ontolojisini daha iyi takdir etmek için imgenin Avrupamerkezci kurulumu ile eleştirel bir angajmana girmeyi teklif etmektedir.Anahtar Kelimeler: İkonoklazma, Avrupamerkezcilik, Diskur

This dissertation is a critique of the approaches explaining Muslims' reactions to images via the concept of iconoclasm. These approaches, which single out Muslims' reactions to images from other ethnic, religious or political groups' reactions, conceptualized as the Islamic Iconoclasm Thesis. These approaches are discussed in the case of two provocative contemporary events: Taliban's destruction of the Bamiyan Buddhas and the Danish Cartoons. Providing the genealogy of the Islamic Iconoclasm Thesis as a Eurocentric power discourse, this dissertation argues that the Islamic Iconoclasm Thesis is neither about Islam nor about Islam's approach to images, rather, it is about the construction of the European identity. Therefore, the Islamic Iconoclasm Thesis emerges as a recurrent theme in the discussions surrounding the construction of the Western Subject in the writings of the founding fathers of the European thought from Leibniz to Kant and from Hegel to Riegl. The Islamic Iconoclasm Thesis distanciates Islam from the West temporally and spatially formulating Islam as the radical exteriority to the West; thus what is Islamic turns out to be the unprivileged part of the binary oppositions constructing what is being European: Art-Iconoclasm; Democracy-Fundamentalism; Religion-Secularism. This is why the Islamic Iconoclasm Thesis emerges whenever the Europeannes of Europe is in question from the emergence of the Art and Aesthetics to image normativity, from the History of Islamic Art to the place of Muslims in Europe. Internalization of this discourse by Muslims through the process of self-orientalization makes the Islamic Iconoclasm Thesis a useful tool. This dissertation rejects reading Muslims' reactions to images in the framework of the Islamic Iconoclasm Thesis; instead, offers to critically engage with the Eurocentric construction of the image to better appreciate the ontology of images for Muslims.Keywords: Iconoclasm, Eurocentrism, Discourse