Nidâî: Tenbîhnâme (Dil incelemesi, tenkitli metin, dizin)

Abstract

Bu doktora çalışmasında 16. yüzyılda yaşamış ve daha çok hekim kimliğiyle tanınmış olan Nidâî'nin Tenbîhnâme adlı eserinin tenkitli metninin oluşturulması, dil, imlâ ve içerik yönünden incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma `Giriş` ve `Sonuç` bölümleri dışında 6 bölümden oluşmaktadır. `Giriş` bölümünde Tenbîhnâme'nin nasihatnâme geleneğimiz içindeki yerini tespit edebilmek amacıyla Türk Klasik edebiyatında nasihatname geleneği hakkında genel bilgiler verilmiştir. `1. Bölüm`de Nidâî'nin hayatı, sanatı ve eserleri ele alınmış, `2. Bölüm`de Tenbîhnâme, şekil ve muhteva özellikleri bakımından ayrıntılı bir şekilde tanıtılmıştır. Ayrıca yine bu bölümde Tenbihnâme'de yer alan hikâyelerin özetleri verilmiş, hikâyeler; kişi, mekân, zaman ve olay örgüsü gibi yapısal unsurları bakımından da değerlendirilmiştir. `3. Bölüm`de ise Tenbihnâme'nin imlâ ve dil özellikleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. H. 952 (M. 1545) tarihinde yazılmış olan Tenbîhnâme, Eski Anadolu Türkçesi'nden Osmanlı Türkçesine geçiş dönemi eseridir. Bu nedenle eserin dil özellikleri art zamanlı bir bakış açısıyla Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi dönemleriyle karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. `4. Bölüm`de Tenbîhnâme cümle bilgisi açısından incelenmiş, `5. Bölüm`de Tenbîhnâme'nin nüshaları tanıtıldıktan sonra tenkitli metne yer verilmiştir. Tenkitli metnin sayfa ve satır düzeni Almanya Berlin Devlet Kütüphanesi nüshasına göre oluşturulmuş, diğer nüshaların sadece sayfa numaraları belirtilmiştir. Dizin başlıklı `6. Bölüm`de metnin gramatikal dizini yer almıştır. Dizinde yer alan kelimelerin anlamları metindeki bağlamları dikkate alınarak verilmiştir. Son olarak ise çalışmada ulaşılan sonuçlar `Sonuç` başlığı altında ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Nidâî, Tenbîhnâme, Tenkitli Metin, Dil İncelemesi, Dizin

In this doctoral study, it is aimed to create the critical text of Tenbîhnâme, the work of Nidâî having lived in the 16th century and widely known as a physician. And it is also aimed to examine this work in terms of language, spelling and content. The study consists of 6 sections except `Introduction` and `Conclusion` sections. In the `Introduction` section, general information about the tradition of nasihatnâme in Turkish Classical Literature has been given in order to determine the place of Tenbîhnâme in our tradition of nasihatnâme. In `Section 1` Nidâî's life, art and works are discussed, in `Section 2`, Tenbîhnâme is introduced in detail in terms of features and content. Also in this section, the summaries of the stories in Tenbîhnâme are given and it has been assessed in terms of structural elements such as person, space, time and plot. In `Section 3`, the spelling and language characteristics of Tenbîhnâme are examined in detail. Tenbîhnâme, written in H. 952 (1545), is the work of transition from Old Anatolian Turkish to Ottoman Turkish. For this reason, the characteristics of the language of the work have been taken into consideration in comparison with the Old Turkish and Old Anatolian Turkish periods in terms of a concise view. In `Section 4`, Tenbîhnâme has been examined in terms of sentence information and in `Section 5`, the criticized manuscript has taken place after the essays of Tenbîhnâme have been introduced. The page and line layout of the compulsory text have been drafted according to the Germany Berlin State Library copy, only the page numbers of the other copies have been indicated. In `Section 6` titled Index, the grammatical index of the text has taken place. The meanings of the words in the Index are given by taking into account the context. Finally, the results obtained in the study have been handled under the heading of `Conclusion`.Key Words: Nidâî, Tenbîhnâme, Critical Text, Language Examination, Index