Koalisyon hükümetlerinde istikrar ve verimlilik: 1991-2002 Türkiye örneği

Abstract

Koalisyonların kurulma aşaması ile ilgili çeşitli teoriler mevcuttur. Genel olarak `çoğunluk` ve `uzaklık` esasına dayanan bu teorilere göre kurulan hükümetlerin istikrar ve verimlilik açısından farklı sonuçlar verdikleri görülmektedir. Çeşitli istikrar ve verimlilik ölçme değerlendirmeleri geliştirilmiştir. İstikrar için en çok kabul gören değerlendirme kıstası `süre` olmuştur. Verimlilik ise üç farklı kategoride değerlendirilmektedir. Bunlar; ekonomik verimlilik, politik verimlilik ve sosyal verimliliktir. Sosyal verimliliğin kıstasları ile siyasi istikrarın kıstasları ortak olduğu için iki unsur birlikte değerlendirilmektedir. Ekonomik verimlilik için milli gelir artışı, turizm geliri artışı, dış ticaret dengesi, faiz yükü artışı, işsizlik, enflasyon gibi iktisadi unsurlara bakılmaktadır. Politik verimlilik, hükümetlerin kanun düzenlemeleri ile ilgilidir. Türkiye'nin hükümetler geçmişine bakıldığı zaman birçok kez koalisyon hükümetleri ile karşılaşılmıştır. Nitekim 1982 Anayasası sonrası tesis edilen yeni yapısal durumda, 1991 ile 2002 yılları arasında yapılan üç genel seçim sonucunda hiçbir parti tek başına iktidar olacak çoğunluğu sağlayamamış ve koalisyon hükümetleri kurulmuştur. Türkiye'de 1991-2002 yılları arasında farklı modellere göre koalisyon hükümetleri kurulmuştur. Bu dönemde kurulan DYP-SHP koalisyonları `Asgari büyüklükte koalisyon`, Refahyol koalisyonu `asgari uzaklıklı koalisyon`, Anasol-D hükümeti `asgari çoğunluklu koalisyon`, ANAP-DSP-MHP koalisyonu `asgari çoğunluklu bağlantılı koalisyon` modellerine uygun bir şekilde kurulmuştur. Farklı koalisyon modellerine göre kurulan bu hükümetlerin istikrar ve verimlilik kıstaslarında farklı sonuçlar verdikleri görülmektedir. Asgari büyüklükte koalisyon modeline uygun kurulan DYP-SHP hükümetleri istikrar alanında en iyi hükümet olurken, ekonomik verimlilik yönünden başarılı olamamıştır. Asgari uzaklıklı koalisyon modeline göre kurulan Refahyol hükümeti ekonomik verimlilik açısından en başarılı hükümet olurken, istikrar açısından en başarısız hükümet olmuştur. Asgari çoğunluklu koalisyon modeline göre kurulan Anasol-D hükümeti politik verimlilik açısından en başarısız hükümet olmuştur. Koalisyonlar döneminin son koalisyon hükümeti ANAP-DSP-MHP koalisyonu politik verimlilik açısından en başarılı hükümet olurken, ekonomik verimlilik açısından oldukça başarısız bir dönem geçirmiştir. Anahtar Kelimeler: Ekonomik verimlilik, istikrar, koalisyon hükümetleri, politik verimlilik.

Various theories about the formation phase of coalitions are present. According to these theories, which are generally based on `majority` and `distance`, it is seen that the governments established have different results in terms of stability and efficiency. Various stability and efficiency measurement evaluations have been developed. The most prevalent evaluations criterion for stability is `time`. Efficiency on the other hand is evaluated in three different categories: economic, political, social efficiency. For economic efficiency, economic factors such as balance of trade, unemployment etc. are considered. Political efficiency is related to laws regulatedby governments. Social efficiency and political stability have common criteria. Therefore, the two terms will be evaluated together. Utilizing this framework, this thesis analyzes the five coalition governments formed in Turkey as a result of the three general elections held between 1991 and 2002. Two DYP-SHP (True Path Party, Social Democratic People's Party, TPP-SDPP) coalitions established, in this period were established in accordance with the `minimum size coalition`; Refahyol established `minimum distance coalition`; Anasol-D established `minimum-majority coalition`; ANAP-DSP-MHP (Motherland Party, Democratic Left Party, Nationalist Movement Party, MP-DLP-NMP) established `minimum-majority and connection coalition`. DYP-SHP (TPP-SDPP) governments were the best government in the stability field, but not in terms of economic efficiency. Refahyol (Welfare Party, True Path Party, WP-TPP) government become the most succesful government in terms economic efficiency but this government was the most unsuccesful government in terms of stability. Anasol-D (Motherland Party,Democratic Left Party, Democratic Turkey Party, MP-DLP-DTP) government become the most unsuccesful government in term of political efficiency. Although, the last coalition government of the coalition period, ANAP-DSP-MHP (MP-DLP-NMP) coalition was the most succesful government in terms of political efficiency, it had a period of unsuccesful economic efficiency.Key Words: Coalition governments, economic efficiency, political efficiency, stability.