XVIII. yüzyılın ilk yarısında yeniçerilerin politik ve sosyo-ekonomik rolleri: İstanbul örneği

Abstract

Bu çalışmada, XVIII. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı askerî gücü içerisinde Yeniçeri Ocağı'nın mevcut durumunu ortaya koymanın yanı sıra sosyal ve politik yaşamdaki rolleri, İstanbul örneği üzerinden incelenmiştir. Osmanlı askerî gücü içerisinde beş yüz yıla yakın varlığını sürdürmüş olan Yeniçeri Ocağı, XVI. yüzyıl sonlarından itibaren dahilî ve haricî nedenlere bağlı olarak ocak düzeninde meydana gelen değişim, ocağın eski askerî gücünü kaybetmesine ve askerî bir teşkilat olmaktan öte ekonomik ve politik güce sahip bir kurum haline gelmesine sebep olmuştur. Bu nedenle çalışmada ocak, onu askerî bir kurum olarak gösteren tarih yazımından farklı olarak, çeşitli esnaf kollarında ve ticari hayatta yer alan, sivil yaşamla bütünleşen bir yapı içerisinde ele alınmıştır. Çeşitli arşiv belgeleri ve bu zamana kadar yapılmış olan çalışmalardan faydalanılarak yeniçerilerin ekonomik gücünün, şehir hayatına katılımlarıyla meydana gelen değişim ortaya konulmuştur. Yeniçerilerin sivil hayatla iç içe geçen ilişkileri, ocağın ekonomik gücü ve bu gücü sağlayan sermaye birikimlerine bağlı olarak ortaya çıkan dayanışma ve kredi ilişkileri ortaya çıkarılmış; çeşitli esnaf grupları içerisinde yer almaya başlamalarıyla şehrin ekonomik düzenine olan etkileri belirlenmiştir. Özellikle XVII. ve XVIII. yüzyılda yaşanan isyanlarda yeniçerilerin etkisi merkezî yönetime karşı bir tehdit unsuru haline geldiği için çalışmanın bir bölümünde de bu dönemde yaşanan isyanlarda yeniçerilerin etkisi ve gücü ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: İstanbul, Yeniçeri Ocağı, XVIII. yüzyıl, Osmanlı Toplumu, Esnaf, İsyan.

In this study, in addition to revealing the present stuation of the janissary corps in the Ottoman military power, its role in social and political life has been examined through the case of Istanbul in the first half of the XVIIIth century. The janissary corps which continued its presence in the Ottoman military force for nearly five hundred years. The Janissary corps changed because of internal and external reasons, Since the end of the XVIth century, which has made the institution lose its former military power and become an institution with economical and political power rather than being a military organization. For that reason in this study, the Janissary corps has been dealt with in a structure that integrates with civic life in various artisan branches and commercial life, unlike the historical writing which shows it as a military institution. Various archival documents and studies made up to this time have been used to reveal the change in the economic power of the janissaries who participated in urban life. It reveals the relations of the janissaries to civil life, the solidarity and credit associations that arise due to the economic power of the janissary corps and the accumulation of capital that provides this power. Moreover, their influence on the economic order of the city was determined by their participation in various tradesmen groups. Especially, as the influence of the janissaries in the rebellions that took place in the XVIIth and XVIIIth centuries, became a threat to central government, one part of the study also revealed the influence and power of the janissaries in the rebellions in this period.Keywords: Istanbul, Janissary Corps, XVIIIth century, Ottoman society, artisans, rebellion.