Fatma Aliye Hanım`ın felsefî görüşleri

Abstract

Fatma Aliye Hanım, Tanzimat dönemi hukukçu, tarihçi ve devlet adamı olan Ahmed Cevdet Paşa ve Adviye Hanım'ın İstanbul'da dünyaya gelen kızıdır. Yaşadığı dönemde iyi bir öğrenim görme şansına sahip olan Fatma Aliye Hanım yalnız özel öğretmenlerden ders almakla kalmamış aynı zamanda babası Ahmed Cevdet Paşa ölene kadar ondan ders almayı sürdürmüştür. Manevi babası olan Ahmed Midhat Efendi ölene kadar, Fatma Aliye Hanım onunla birçok konuda fikir alışverişinde bulunmuştur.Batı'daki bilimsel ve felsefî gelişmelerden haberdar olan Fatma Aliye Hanım felsefeye dair ilk kitabı Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife'de Yunan felsefesinden başlayarak İslâm felsefesiy-le devam eden süreci kaleme almış, birçok felsefecinin isimlerinden ve bazı felsefî akımlardan bahsetmiştir. Diğer kitabı olan Tedkîk-i Ecsâm ise Batı'da art arda olan gelişmeler sonucunda oluşan materyalist düşünce akımına karşı yazılmış bir reddiyedir.Sonuçta birçok konu hakkında fikir beyan etmiş Fatma Aliye Hanım'ın olaylara bakış açısında ve uygulamalarındaki temel saikin İslâm düşünce geleneğine uygun olduğu belirt-mekte bir sakınca yoktur. Onun felsefe alanında ve Osmanlı'da ilk defa bir kadın tarafından yazılmış olan iki kitabında işlenilen, eleştirilen ve savunulan konular ele alındığında köklü bir düşünce ve zengin bir kültürün etkileri görülür.Anahtar Kelimeler: İslâm düşüncesi, Tanzimat Dönemi, Ahmed Cevdet Paşa, Ahmed Midhat Efendi

Mrs Fatma Aliye who were born in Istanbul was the daughter of Mrs Adviye and Mr Ahmed Cevdet Pasha who was a statesman, historian and jurist in the Tanzimat period. Mrs Fatma Aliye, who had the chance to have a good education during her life, did not only take lessons from private teachers but also continued to take lessons from Ahmed Cevdet Pasha, who was her father, until his death. In addition, Mrs Fatma Aliye exchanged ideas about many issues with Mr. Ahmed Midhat, who was her spiritual father, until he died. Mrs Fatma Aliye, who was aware of the scientific and philosophical developments in the West, wrote the process starting from Greek philosophy and continuing with Islâmic philosophy, and mentioned the names of many philosophers and some philosophical movements in Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife that was her first book on philosophy. Also Tedkîk-i Ecsâm, which is his another book, is a refusal wroten against the movement of materialist thought that has emerged as a result of consecutive developments in the West.As a result, it isn't objectionable to express that the main motive in the perspective and practices of Mrs Fatma Aliye, who expressed her opinions on many issues, is in accordance with Islâmic thought tradition. The effects of a deep-rooted thought and a rich culture can be seen when considering the handled, criticized and defended topics in her two books written by a woman for the first time in the Ottoman Empire and been in the field of philosophy.Key Words: Islâmic thought, Tanzimat Period, Ahmed Cevdet Pasha, Ahmed Midhat Efendi