Şerif Hüseyin İsyanı

Abstract

Şerif Hüseyin İsyanı, tarihimizde ki diğer isyanlardan birçok yönü ile farklı bir isyandır. İsyan, Anadolu ve İstanbul'a uzak bir coğrafyada meydana gelmiş, I.Dünya Savaşı sırasında başlamış ve savaşın bitmesi ile sona ermiştir. Osmanlı İmparatorluğu tarihindeki en büyük toprak kaybının bu isyan sırasında yaşamıştır. 18. ve 19. yüzyılda Osmanlı Arap coğrafyasında misyoner faaliyetleri ve onun paralelinde gelişen Arap milliyetçiliği isyanın başlamasında önemli bir yere sahiptir. Osmanlı Devleti Hicaz demir yolu projesi ile merkezin gücünü Arap topraklarında tesis etmek istemiştir. 1908'de Mekke Emiri olan Şerif Hüseyin bu projenin Mekke'ye kadar uzatılmasından rahatsız olmuş, projenin Medine'de son bulması için oğullarını İstanbul'a göndererek hükümeti ikna etmeye çalışmıştır. Şerif İngiliz vaatlerine kanarak 10 Haziran 1916'da Halifeye karşı isyanı Mekke'de başlatmıştır. Şerif Hüseyin isyan sebebi olarak her ne kadar bazı sudan sebepler ileri sürse de isyanın başlamasında kendi şahsi hırslarının etkisi büyüktür. İngilizler, Şerif Hüseyin'e vaat ettikleri toprakları savaş sırasında Fransa'ya ve siyonistlere söz vermişlerdir. İngilizler, bu isyandan faydalanarak Ortadoğu'da önemli şehirleri ele geçirmişlerdir. İsyan, Osmanlı Devleti'nin Arap coğrafyasından tasfiyesi ile sonuçlanmıştır. İsyan sonrası Şerif Hüseyin İngilizler tarafından kullanıldığını her geçen yıl biraz daha iyi anlamıştır. Paris ve San Remo Konferansları Şerif'in beklentisinin aksine Ortadoğu'nun paylaşılması için düzenlenmiştir. İngilizler savaş bittiğinde Şerif Hüseyin'in en büyük rakibi İbni Suud'u destekleyerek Şerif Hüseyin'i eski rakibi ile tasfiye etmişlerdir. Osmanlı Arap coğrafyasında I. Dünya Savaşı sonrası kurulan yedi Devletin üçünü Şerif Hüseyin'in oğulları kurmuştur. Şerif Hüseyin'in yaşadığı şoku Arap milliyetçileri de yaşamış, büyük Arap Devleti yerine İngiliz ve Fransız mandasında küçük Arap Devletleri'nin kurulmasına engel olamamışlardır. Şerif Hüseyin Hicaz'da isyan sonrası altı yıl kalabilmiş ve sonunda İngiliz talimatı ile Kıbrıs adasına sürgün edilmiştir. Ömrünün son yıllarında büyük pişmanlıklar yaşayan Şerif'i, Kral olan oğulları kendi ülkelerine alamamışlardır. Hastalığının şiddetlenmesinden sonra İngilizlerin onayı ile ömrünün son yılında Ürdün'e dönebilmiştir.

Sharif Hussein's Revolt is a revolt that is different from the other revolts in our history. The revolt occurred in a geography away from Anatolia and Istanbul; it erupted during the World War I; and it ended along with the end of the war. The Ottoman Empire experienced its biggest territorial loss in its history during this revolt. The missionary activities in the Ottoman Arab geography during the 18th and the 19th century, and the Arab nationalism that developed along with it are important in starting the revolt. The Ottoman Empire wanted to establish its central power across the Arab lands through with its project of the Hejaz Railway. Sharif Hussein, the emir of Mecca in 1908, was annoyed by this project being extended to Mecca, and he tried to persuade the government by sending his sons to Istanbul that the project must stop in Medina. The Sharif, fooled by the promises of the British, started the revolt in Mecca against the caliph on June 10, 1916. Sharif Hussein's personal ambitions was a great factor in starting the revolt though he showed some unsatisfactory reasons for the revolt. The British promised the French and the Zionists the same lands as Sharif Hussein during the war. The British, exploiting this revolt, captured the important cities in the Middle East. The revolt ended up with the discharge of the Ottoman state from the Arab geography. After the revolt, Sharif Hussein understood increasingly better every passing year that he had been exploited by the British. The Paris and the San Remo conferences were organized in order to share the Middle East, which was contrary to Sharif's expectation. The British replaced Sharif Hussein at the end of the war with Ibn Saud backed by them, who was his past and the biggest rival. Three out of the seven states founded after the World War I in the Ottoman Arab geography were founded by the sons of Sharif Hussein. Arab nationalists also experienced the shock that Sharif Hussein suffered, and they were not able to prevent the foundation of small Arab states, instead of a great Arab state, under the mandate of the British and the French. Sharif Hussein could stay in Hejaz after the revolt for six years, and was exiled in the end to the island of Cyprus as instructed by the British. His sons, who were kings, could not let Sharif in their own countries, who was feeling deep regrets in the last years of his life. He could return to Jordan in his last year of life with the permission of the British after his disease's deterioration.