Çevre etiği bağlamında Anadolu sığla ormanları

Abstract

Ürker, Okan, Çevre Etiği Bağlamında Anadolu Sığla Ormanları, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Nesrin Çobanoğlu, 325 s.Anadolu Sığla Ağacı (Liquidambar orientalis Miller) Türkiye'nin güneybatı bölümünde yayılış gösteren ve günümüzde yok oluşun eşiğine gelmiş endemik bir ağaç türüdür. Anadolu Sığla Ormanları'nın alanı 1949'da 6.312 hektar iken, günümüzde yaklaşık 2.000 hektara kadar düşmüştür. Kalan bu miktarın yaklaşık % 60'lık bölümü ise Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırlarında bulunmaktadır. Maddi değerlerinin yanı sıra, yöre halklarının nazarında çok yüksek manevi değerler de taşıyan bu ormanları yok oluşa sürükleyen temel problem ise; Anadolu Sığla Ormanları'nın yetişme ortamlarının sistematik biçimde 1950'lerden günümüze kentleşme politikalarının sonucu olarak yöre halkı eliyle narenciye üretim alanlarına dönüştürülmüş olmasıdır. Bu çalışmada temel olarak toplumsal mutabakatın, Anadolu Sığla Ormanları'nın yok edilmesi sürecinde meşruiyeti sağlamak üzere nasıl bir etik talepte bulunduğunu araştırarak, Anadolu Sığla Ormanları'nı yok etme motivasyonunun kurulma aşamalarını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Dünyada kalan son Anadolu Sığla Ormanları'nın neden tahrip edildiği, bu süreçte etkili olan paydaşların tespiti, bu ormanı tahrip etmenin altında yatan motivasyonun irdelenmesi, Anadolu Sığla Ağacı'na öz evlat muamelesi gösteren toplumsal vicdanın bu ağacı üvey evlada dönüştürmesindeki toplumsal mutabakatın ortaya çıkartılması araştırma probleminin konularını oluşturmaktadır. Çalışmanın metodolojisi doğa tarihi (ağacın evrimsel süreçte oluşumundan bölgede orman ekosistemi olarak gelişebilmesine kadar yaşananlar), çevre tarihi (MÖ 2000'den günümüze bölgedeki farklı uygarlıklar ve toplumların bu ormanlarla ilişkileri) ve çevre sosyolojisi (özellikle son 100 yıllık periyotta bu ormanlar özelinde yaşananların yöre halkının algı, tutum, davranış ve beklentileri üzerinden araştırılması; 531 kişiyle anket, 16 derinlemesine mülakat ve 3 odak grup toplantısı) perspektiflerinde kurgulanmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarını izleyerek, başlangıçta Anadolu Sığla Ormanları'nı yok etmek üzere motive edilen toplumsal fayda, yeniden bu ormanları korumak üzere çevre etiğinin araçlarını kullanarak yönlendirilebilir. Bu bir kez başarıldığı takdirde diğer tüm toplumlara da uygulama fırsatı bularak benzer sorunları yaşayan diğer türler ve ekosistemlerin yaşamlarının garanti altına alınmasına yönelik büyük bir adım atılmış olacaktır.

Ürker, Okan, Anatolian Sweetgum Forests Within The Concept of Environmental Ethics, Doctoral Thesis, Advisor: Prof. Nesrin Çobanoğlu, 325 p.The environmental ethics incorporates questions such as why we need to protect the environment, what if species becomes extinct, what the respect to nature means or whether we can both utilize and protect it at the same time, and paves the way for right to life and exist for all living forms including human, and thus playing a huge role in the provision of sustainability not only for human but also for the nature. Anatolian Sweetgum Forests (Liquidambar orientalis Mill.) within the territory of Köyceğiz Special Protected Area was studied for this research. The tree is an endemic species for the Southwestern Anatolia, and now is on the brink of extinction because of human conflict. The biggest problem of the extinction was citrus plantation which had to be done by locals who already knew it was wrong to cut down Anatolian Sweetgum Trees in terms of domestic values (the tree has been considered holy in the eyes of the locals for ages).This research was aimed to determine what kinds of ethical consensus, social incentives and human values explain the sweetgum deforestations. The methodology was focused on the relationships between Anatolian Sweetgum Forests and human communities with using by nature history (ecological and evolutionary processes of the forest), environmental history (from 2000 BC to now) and environmental sociology (531 surveys, 16 in-depth interviews, 3 focus group meetings with locals) perspectives. Results of this study may help preserve the Anatolian Sweetgum Forests by developing resource management programs benefiting from the inclusion of the concept of environmental bioethics and nature culture tools. If this proves to be successful, then we will have taken a major step to help preserve not only the Anatolian Sweetgum Forests but also other species and ecosystems with similar challenges around the world.