Elazığ koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma, Elazığ ili Çöteli köyü ekolojik koşullarında yetiştirilecek mürdümük genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2014-2015 yılı yetiştirme sezonunda yürütülmüştür.Araştırmada, 31 adet mürdümük genotipi [452, 481, 504, 508, 520, 522, 528, 532, 553, 563, Hat-1, Hat-6, Hat-12, Hat-15, Hat-17, Hat-18, Hat-19, Karadağ, Elazığ Popülasyon, Mardin Popülasyon, Adıyaman, Gürbüz, İfls 491, Ela, Colaratus, Albus, Leucotetragonus, Biflorus, İptaş, Azureus, Eren] bitki materyali olarak kullanılmıştır. Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Araştırmada; çiçeklenme gün sayısı, çiçeklenme süresi, olgunlaşma süresi, doğal bitki boyu, ana sap uzunluğu, ana sap sayısı, ana sap kalınlığı, bitkide bakla sayısı, bitkide bakla ağırlığı, baklada tane sayısı, yeşil ot verimi, kuru ot verimi, biyolojik verim, tohum verimi, kes verimi, hasat indeksi, bin tane ağırlığı, ham kül oranı, ham protein oranı, ham protein verimi, ADF, NDF, sindirilebilir kuru madde (SKM), kuru madde tüketimi (KMT), nispi yem değeri (NYD), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca) ve magnezyum (Mg) oranlarına ilişkin veriler alınmıştır.Araştırma sonucunda; genotiplerin çiçeklenme gün sayısı 35,00-41,00 gün, çiçeklenme süresi 6,00-12,00 gün, olgunlaşma süresi 38,00-44,00 gün, doğal bitki boyu 23,00-29,67 cm, ana sap uzunluğu 23,67-31,53 cm, ana sap sayısı 2,55-4,00 adet, ana sap kalınlığı 1,46-2,19 mm, bitkide bakla sayısı 6,00-16,00 adet, bitkide bakla ağırlığı 2,01-4,42 g, baklada tane sayısı 1,84-3,54 adet, yeşil ot verimi 297,20-814,63 kg/da, kuru ot verimi 86,83-265,83 kg/da, biyolojik verimleri 146,33-278,90 kg/da, tohum verimi 44,53-105,37 kg/da, kes verimi 86,43-173,53 kg/da, hasat indeksi %27,27-40,87, bin tane ağırlığı 99,83-172,07 g, ham kül oranı %5,15-9,03, ham protein oranı %11,73-21,11, ham protein verimi 16,47-45,23 kg/da, ADF %25,96-32,23, NDF %33,67-42,05, SKM %63,80-68,68, KMT %2,85-3,56, NYD 146,90-189,73, fosfor (P) %0,082-0,423, potasyum (K) %1,310-2,427, kalsiyum (Ca) %0,997-1,802, magnezyum (Mg) %0,152-0,447 arasında değişmiştir. Araştırmada incelenen tüm özellikler bakımından genotipler arasında önemli farklar belirlenmiştir. Biyolojik verim, tane verimi, kes verimi HAT-17 genotipinde, hasat indeksi Mardin Popülasyon genotipinde, bin tane ağırlığı, çiçeklenme gün sayısı, olgunlaşma süresi, ham kül oranı, potasyum (K) Coloratus genotipinde, bitkide bakla sayısı, bitkide bakla ağırlığı Ela çeşidinde, sindirilebilir kuru madde Hat-1 genotipinde, yeşil ot verimi, kuru ot verimi Hat-15 genotipinde, doğal bitki boyu, ana sap uzunluğu 481 genotipinde, kuru madde tüketimi, nispi yem değeri İptaş çeşidinde, fosfor (P) 553 genotipinde, kalsiyum (Ca) Hat-18 genotipinde, magnezyum (Mg) Karadağ çeşidinde, baklada tane sayısı 531 genotipinde, NDF 522 genotipinde, ham protein verimi Hat-6 genotipinde, ham protein oranı Adıyaman genotipinde, ADF, çiçeklenme süresi Biflorus çeşidinde, ana sap kalınlığı 520 genotipinde, ana dal sayısı Albus çeşidinde en yüksek değeri vermiştir.Bu sonuçlara göre Elazığ koşulları için tane verimi bakımından Hat-17, yeşil ot ve kuru ot verimleri bakımından Hat-15 ve protein verimi bakımından ise Hat-6 genotiplerinin ekilmesi tavsiye edilmektedir.Anahtar Kelimeler: Mürdümük, ADF, NDF, ham protein, mineral madde.

This study was conducted to determine the yield and quality of some grasspea line and varieties to be grown in the Cöteli village of Elazig province ecological conditions during 2014-2015 growing season.In the research; 31 different grasspea genotypes [452, 481, 504, 508, 520, 522, 528, 532, 553, 563, Hat-1, Hat-6, Hat-12, Hat-15, Hat-17, Hat-18, Hat-19, Karadağ, Elazığ Popülasyon, Mardin Popülasyon, Adıyaman, Gürbüz, İfls 491, Ela, Colaratus, Albus, Leucotetragonus, Biflorus, İptaş, Azureus, Eren] were used as plant material. The research was founded as a randomized complete block design with three replications. In the study, the number of flowering days, flowering time, ripening period, natural plant height, main stem length, main stem number, main stem thickness, number of pods per plant, weight of pods per plant, number of seed per pod, herbage yield, dry matter yield, biological yield, grain yield, straw yield, harvest index, thousand grain weight, crude ash, crude protein, crude protein yield, acid detergent fiber (ADF), neutral detergent fiber (NDF), digestible dry matter (DMD), dry matter intake (DMI), relative feed value (RFV), phosphorus (P), potassium (K), calcium (Ca) and magnesium (Mg) characteristics were investigated.In the results of research; the number of flowering days, flowering time, ripening period, natural plant height, main stem length, main stem number, main stem thickness, number of pods per plant, weight of pods per plant, number of seed per pod, herbage yield, dry matter yield, biological yield, grain yield, straw yield, harvest index, thousand grain weight, crude ash, crude protein, crude protein yield, acid detergent fiber (ADF), neutral detergent fiber (NDF), digestible dry matter (DDM), dry matter intake (DMI), relative feed value (RFV), phosphorus (P), potassium (K), calcium (Ca) and magnesium (Mg) ratios ranged from 35.00 to 41.00 days, 6.00-12.00 days, 38.00-44.00 days, 23,00-29,67 cm, 23.67-31.53 cm, 2,55-4,00 number, 1,46-2,19 mm, 6,00-16,00 number, 2.01-4.42 g, 1.84-3.54 number, 297.20-814.63 kg/da, 86.83-265.83 kg/da, 146.33-278.90 kg/da, 44.53-105.37 kg/da, 86.43-173.53 kg/da, 27.27%-40.87%, 99.83-172.07 g, 5.15%-9.03%, 11.73%-21.11%, 16.47-45.23 kg/da, ADF 25,96%-32,23%, NDF 33.67%-42.05%, DMD 63.80%-68.68%, DMI 2.85%-3.56%, RFV 146,90-189.73, phosphorus (P) 0.082%-0.423%, potassium (K) 1.310%-2.427%, calcium (Ca) 0.997%-1.802% and magnesium (Mg) 0.152%-0.447%, respectively. In the trial, differences among genotypes were significant for all characters. The highest values obtained from Hat-17 for biological yield, grain yield and straw yield; from Mardin Population for harvest index; from Coloratus for thousand grain weight, the number of flowering days, ripening period, crude ash and potassium (K) ratio; from Ela for number of pods per plant and weight of pods per plant; from Hat-1 for digestible dry matter; from Hat-15 for herbage yield and dry matter yield; from 481 for natural plant height and main stem length; from Iptas for dry matter intake (DMI) and relative feed value (RFV); from 553 for phosphorus (P); from Hat-18 for calcium (Ca); from Karadag for magnesium (Mg); from 531 for number of seed per pod; from 522 for NDF; from Hat-6 for crude protein yield; from Adiyaman for crude protein ratio; from Biflorus (White) for ADF and flowering time; from 520 for main stem length; from Albus (White) for main stem number.According to the results, Hat-17 which have high grain yield, Hat-15 which have high herbage and dry hay yields and Hat-6 which have high crude protein yield can be recommended under Elazig and similar ecological conditions.Keywords: Grasspea, ADF, NDF, crude protein, mineral substances.