İnsülin kullanan tip 2 diabetes mellituslu hastalarda stres faktörlerinin kan şeker regülasyonu üzerine etkisi

Abstract

ÖZETİNSÜLİN KULLANAN TİP 2 DİABETES MELLİTUSLU HASTALARDA STRESFAKTÖRLERİNİN KAN ŞEKER REGÜLASYONU ÜZERİNE ETKİSİBu çalışmanın amacı; insülin kullanan tip 2 Diabetes Mellituslu hastalarda stresfaktörlerinin kan şeker regülasyonu üzerine etkisini saptamaktır.20 yaş üzeri, en az ilkokul mezunu, belirgin kognitif problemi olmayan, insülin kullanantip 2 Diabetes Mellituslu hastalardan örneklem oluşturulmuştur. Çalışma grubunu kan şekerkontrolü sağlanamamış hastalar, kontrol grubunu ise kan şeker kontrolü sağlanmış hastalarKan şeker kontrolünün belirleyicisi olarak hastaların HbA1c düzeylerioluşturmaktadır.kullanılmıştır. Çalışma grubunda HbA1c düzeyi %8 üzeri olan hastalar, kontrol grubunda iseHbA1c düzeyi %8 ve altı olan hastalar bulunmaktadır.Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji B.D. polikliniğine başvuran ya daEndokrinoloji kliniğinde yatan toplam 78 hastaya uygulama yapılmıştır. Çalışma grubunda44, kontrol grubunda 34 hasta bulunmaktadır.Standardize Mini Mental Test, Algılanan Stres Düzeyi Testi, Somatizasyon Ölçeği,Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği, Yaşam Olayları Listesi (B formu), Çok BoyutluAlgılanan Sosyal Destek Ölçeği, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği, A tipi Kişilik Ölçeği,Akılcı Olmayan İnanç Ölçeği (Günlük Davranışlar Ölçeği), Hastalığı Değerlendirme Ölçeği,Hastalığa Psikososyal Uyum Ölçeği-Öz bildirim, Savunma Mekanizmaları Envanteri ve buçalışma için oluşturulmuş yarı yapılandırılmış görüşme formu tüm katılımcılardan yazılıonam alındıktan sonra uygulanmıştır. Enstitü etik komitesi çalışmayı onaylamıştır. Verilerinistatistiksel analizi SPSS 13.0 istatistik paket programı kullanılarak yapılmıştır.Araştırma sonuçları şöyledir:1. İki grubun karşılaştırılmasından elde edilen bulgular:- İki grup hastalığı kabul etme açısından istatistiksel olarak farklılaşma göstermektedir. Kanşekeri kontrol altında olmayan grupta hastalığı ?biraz kabul edenler? ile ?kabul edemeyenler?daha fazla oranda bulunmaktadır. (p<0.05) Ayrıca, kan şeker kontrolü sağlanmış grup buhastalığı daha fazla oranda kabul etmeleri gerektiğini bildirmişlerdir. (p<0.05)- Kan şeker kontrolü sağlanamamış grup;*Hastalığın etkilerini daha fazla algılamakta ve hastalığı daha stres verici olarakdeğerlendirmektedir (p<0.01). Hastalığın günlük yaşamlarını (p<0.05), arkadaşlarlabirlikte olmalarını (p<0.05) ve iş/okul/ev işlerini daha fazla etkilediğini (p<0.01)bildirmektedir.* Günde 4 kez tedavi biçimini daha fazla uygulamaktadır (p<0.01).*Hastalığa yanıt ve hastalığı tahminleri daha olumsuz düzeydedir (p<0.05).2. Tüm grup değerlerinin, ölçeklerin standardizasyon çalışmasında belirlenmiş olan kesmedeğerlerine ve toplum değerlerine göre karşılaştırılmasından elde edilen bulgular:İki grup açısından bir farklılaşma olmamasına rağmen algılanan stres ölçeği, hastanedepresyon ve anksiyete ölçeği, hastalığa psiko-sosyal uyum ölçeği ve savunmamekanizmaları ölçeğinin var olan kesme noktaları ya da toplum ortalamalarıyla çalışmaörnekleminden elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır.*Hastane anksiyete ve depresyon ölçeğine göre; çalışmaya katılan diabetli hastaların%46.1'i depresyon için belirlenen kesme noktasının üzerinde puan almıştır. %21.7'siise anksiyete için belirlenen kesme değerinin üzerinde puan almıştır.*Algılanan stres ölçeğine göre tüm hastaların sadece %12.8'i düşük stres düzeyinesahiptir. %48.9'u orta stres düzeyine, %38.4'ü yüksek stres düzeyine sahiptir.*Hastalığa psikososyal uyum ölçeğine göre hastaların %37.1'i hastalığa iyi psiko-sosyal uyum, %37.1'i orta düzeyde psiko-sosyal uyum, %25.8'i ise kötü psiko-sosyaluyum yapmıştır.*Savunma mekanizmaları ölçeğinde cinsiyete göre normal grup değerleriyle insülinkullanan tip 2 Diabetes Mellituslu kadın ve erkeklerin puanları karşılaştırıldığındap<0.05 ile p<0.0001 arasında değişen düzeylerde tüm hasta grubunun normal grubagöre daha fazla oranda savunma mekanizmalarını kullandıkları saptanmıştır.Sonuç olarak bu bulgular Lazarus ve Folkman'ın stres teorisini destekler yöndedir.Lazarus ve Folkman'a göre stres verici olayların kendilerinden çok, kişinin o olayla ilgiliyorumu daha önemlidir. Onlar stresi; kişi tarafından, kendi iyilik halini tehlikeye atan,kaynaklarını aşan ya da tüketen olarak değerlendirilen çevre ve kişi arasındaki belirli bir ilişkiolarak tanımlarlar. Duygular, bilişsel değerlendirmeler, eylem uyaranları ve kalıplaşmışbedensel tepkilerden meydana gelen organize edilmiş psikofizyolojik tepkilerdir.Buna göre kan şekeri kontrol altında olmayan grubun hastalığı kabul güçlüklerininolması, hastalığın etkilerini daha şiddetli ve stres verici olarak algılamaları ve hastalıkla ilgilitahminlerinin ve yanıtlarının daha olumsuz olması hastalığa verilen anlamın ve hastalıklailgili yapılan değerlendirmenin olumsuz olduğunu göstermektedir. Yani kan şeker kontrolüsağlanamamış grupta hastalıkla ilgili kişilerin yaptıkları yorumlar stres verici bir faktördür.Hastalıkla ilgili olumsuz değerlendirme de olumsuz duygulara ve psikofizyolojik tepkilere yolaçmaktadır. Bu da insülin kullanan tip 2 diabetli hastalar için psikofizyolojik olarak ?dövüşyada kaç? tepkisine bağlı olarak şekerin yüksek seyretmesine ve tedaviye uyum için gerekendavranışların olumsuz yönde etkilenmesine sebep olmaktadır.Bu çalışma kan şeker kontrolünün sağlanmasında diabet hastalarına yönelik oluşturulacakstresle başa çıkma programlarında özellikle hastalığın kişi için anlamını merkez alanprogramların geliştirilmesinin önemini vurgulamaktadır.Anahtar Kelimeler: Stres, stres faktörü, Diabetes Mellitus, şeker kontrolü, hastalık kabulü.

SUMMARYTO DETERMINE THAT STRESS FACTORS HAVE TO IMPACT ON BLOODGLUCOSE CONTROL OF THE PATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES MELLITUSWHO HAVE USED INSULINThe aim of this study is to determine if stress factors have influence on blood glucoseregulation of the patients with type 2 diabetes mellitus who use insulin.The sample is composed of patients with type 2 diabetes Mellitus who are over twentyyears old, graduated at least from elementary school, have no evident cognitive distortion anduse insulin treatment. Study group consists patients who don?t have blood glucose control.Control group consists patients who have blood glucose control. HbA1c level was used asindicator of blood glucose control. Patients in study group have HbA1c levels over %8,patients in control group have HbA1c levels equal to or less than %8.The sample is composed of seventy-eight patients who were inpatients or outpatients ofEndocrinology Department in Bursa Uludag University (medical faculty) Hospital. Studygroup is composed of fourty-four patients. Control group is composed of thirty-four patients.Standardized Mini Mental State Examination, The Perceived Stress Scale, SomatizationScale, Hospital Anxiety and Depression Scale, Life Events List (B form), MultidimensionalScale of Perceived Social Support, Stress Coping Styles Scale, Type A Personality Scale,İrrational Belief Scale (Daily Behaviors Scale), Meaning of İllness Scale, PsychosocialAdjustment of İllness Scale-Self Report-PAIS-SR, Defense Mechanisms Inventory and asemi-structured interview form designed for this study were applied to all participants afterreceiving written consents. The institutional ethics committee had approved the study. Datahave been evaluated by using SPSS version 13.0.Results of the study are as follows:1. Two groups are statistically different from each other in acceptance of illness:- Patients who do not accept illness and who accept illness partially were more in number inthe group including patients who do not have blood glucose control (p<0.05). Moreovernecessity of illness acceptance is noted more in ratio in the group including patients who haveblood glucose control (p<0.05).- The patients without blood glucose control perceived influences of the illness more andevuluate the illness as more stress causing (p<0.001). They report that illness influence theirdaily lives (p<0.05), relationships with their friends (p<0.05). and home/school/office jobs(p<0.01) more.* İnsulin treatment which is applied four times a day was seen more frequent in this group(p<0.01).*Response to illness and forecast about illness are at a more negative level in this group(p<0.05).2. Findings from comparison of all group values with cut-off values determined instandartization study of scales and population values:Although there is not a difference between two groups, results of study group werecompared with means of population or cut-off points of perceived stress scale, psychosocialadjustment of illness scale and defensive mechanism scale.*According to hospital anxiety and depression scale, 46.1%of diabetic patients in study gotpoint over cut-off point for depression. 21.7% of them got point over cut-off point determinedfor anxiety.*According to perceived stress scale, only 12.8% of all patients have low stress level. 48.9%have moderate stress level, 38.4% have high stress level.*According to psychosocial adjustment of illness scale, 37.1% of patients have goodpsychosocial adjustment, 37.1% of patients have moderate psychosocial adjustment and25.8% of patients have bad psychosocial adjustment.* According to defense mechanism scale, when normal group values were compared withwomen and men with type 2 diabetes mellitus, it was determined that all patient group wereusing defense mechanisms more than normal group at different levels between p<0.05 andp<0.0001.Finally, these findings support the stress theory of Lazrus and Folkman. Lazarus andFolkman believed that the interpretation of the stressful events was more important than theevents themselves. They define stress as a particular relationship between the person andenviroment that is appraised by the by the person as taxing or exceeding his or her resourcesand endangering his or her well-being. Emotions are organized psychophysiological reactionsconsisting of cognitive apprasials, action impulses and patterned somatic reactions.As a result, the group of patients without blood glucose control have problems withacceptance of illness, perceive influences of illness more severe and stress causing, have morenegative estimation of illness and response to illness, have more negative evaluation andcompherension of illness. Patient without blood glucose control interpret the illness as astress causing factor. Negative evaluation of illness leads to negative feelings andpsychopysiological reactions. This causes high levels of blood glucose at type 2 diabetesMellitus patients by the psychopysiological reactions ?fight-flight? and behaviours essentialfor compliance are affected negatively.The study emphasizes impotance of improving programs especially focused on themeaning of illness for the patient at stress coping programs for blood glucose control ofdiabetic patients.Key Words: Stress, stress factor, Diabetes Mellitus, glucose control, illness acceptance