Saanen ırkı tekelerde seminal plazma ve yumurta sarısının spermanın dondurulabilirliği üzerine etkileri

Abstract

Bu araştırma, Saanen ırkı tekelerde seminal plazma ve yumurta sarısının spermanın dondurulabilirliği üzerine etkilerini incelemek amacı ile yapılmıştır.Araştırmada hayvan materyali olarak, Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Keçi Yetiştirme Ünitesi'nde bulunan 2-3 yaşlı 4 adet Saanen ırkı teke kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan tekelerin beslenmesinde işletmede uygulanan besleme programı izlenmiştir.Araştırmada tekelerden sperma elektroejakülatör yöntemi ile alınmıştır. Sperma alma işlemi haftada bir kez aşım mevsimi dışında (Şubat-Mart 2006) ve içinde (Eylül-Ekim 2006) olmak üzere 5'er kez tekrarlanarak toplam 10 seferde tamamlanmıştır. Sperma örneklerinin spermatolojik özellikleri incelendikten sonra tüm örnekler bir tüpte toplanmıştır (pooling). Pooling yapılan sperma, seminal plazmanın ayrılıp, ayrılmamasına göre 2 ana gruba ve her ana grup ta, üç farklı yumurta sarısı oranı içeren Tris-sitrik asit-glikoz sulandırıcısı (%6, %12, %18) ile sulandırılmasına göre kendi içinde 3 alt gruba ayrılarak payet yöntemine göre sıvı azotta dondurulmuştur.Taze spermada, motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve diğer morfolojik bozukluk (DMB) oranlarına ait ortalama spermatolojik değerler sırasıyla aşım mevsimi içinde %75.0±2.2, %17.2±1.3, % 7.4±0.5 ve % 2.5±0.7, aşım mevsimi dışında ise % 71.0±1.0, %17.1±2.9, %7.0±0.7 ve % 3.9±0.7 olarak bulunmuştur. Aşım mevsimi içinde ve dışında taze spermada tespit edilen her bir spermatolojik bulgunun ortalama değerleri arasında istatistiksel önemde bir fark saptanmamıştır (P> 0.05).Sulandırma sonrası yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %72.2±0.7, %15.6±0.7, %7.8±0.3 ve %2.8±0.2, aşım mevsimi dışında ise %70.3±0.6, %23.3±1.6, %8.4±0.4 ve %3.7±0.4 tespit edilmiştir. Sulandırma sonrası yumurta sarısı oranlarının ve seminal plazmanın incelen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Mevsimin ise yalnızca ölü spermatozoon ve DMB üzerine etkisi istatistiksel yönden önemli bulunmuştur (P<0.05, P<0.001).+5oC'de yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %62.8±0.7, %21.9±1.0, %10.6±0.3 ve %2.6±0.2, aşım mevsimi dışında ise %55.2±2.5, %35.6±3.1, %11.7±0.6 ve %4.8±0.7 olarak saptanmıştır. +5oC'de yumurta sarısı oranlarının incelen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Seminal plazmanın akrozomal bozukluk ve DMB dışında motilite ve ölü spermatozoon üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.01). Mevsimin ise akrozomal bozukluk dışında incelenen diğer spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde tespit edilmiştir (P<0.01, P<0.001).Ekilibrasyon sonrası yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %55.8±0.8, %28.0±1.5, %13.4±0.3 ve %3.0±0.2, aşım mevsimi dışında ise %38.8±3.2, %53.8±3.9, %17.1±0.6 ve %4.3±0.4 olarak saptanmıştır. Ekilibrasyon sonrası yumurta sarısı oranlarının incelen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Seminal plazmanın motilite ve ölü spermatozoon üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.001). Mevsimin ise incelenen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde saptanmıştır (P<0.01, P<0.001).Eritme sonrası yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %40.2±1.9, %52.4±2.2, %29.9±1.7 ve %4.2±0.3, aşım mevsimi dışında ise %21.5±2.3, %73.8±2.8, %62.6±2.2 ve %1.7±0.2 tespit edilmiştir. Eritme sonrası yumurta sarısı oranlarının motilite üzerine etkisi istatistiksel önemde saptanmıştır (P<0.05), incelenen diğer spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Seminal plazmanın DMB dışında incelenen diğer spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.001). Mevsimin ise incelenen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.001).Aşım mevsiminde ve aşım mevsimi dışında seminal plazmanın ayrılmasının, seminal plazması ayrılmayan gruplara göre eritme sonrası daha iyi spermatolojik özelliklerin elde edilmesinde yararlı olabileceğini göstermiştir. Aşım mevsiminde alınan sperma örneklerinin aşım mevsimi dışı alınan sperma örneklerine göre eritme sonrası daha üstün spermatolojik özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Aşım mevsimi içinde sperma örneklerinin dondurulmasında seminal plazmanın ayrılarak %18 yumurta sarısı oranına sahip sulandırıcı kullanılması ve aşım mevsimi dışında ise seminal plazmanın ayrılarak sperma örneklerinin dondurulmasında %12 ve %18 yumurta sarısı oranına sahip sulandırıcıların kullanılmasının en uygun protokol olduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Saanen, sperma, seminal plazma, yumurta sarısı, mevsim, dondurma

This study was done to investigate the effects of seminal plasma and egg yolk on the freezability of saanen buck sperm.In this study, 2-3 years old ages 4 saanen bucks raised at Uludag University Veterinary Faculty Research and Application Center were used. Feeding program applied in the farm was used to feed bucks used in the present study.Sperm was collected from bucks by means of electroejaculator. A total of 10 sperm collection was done; 5 of them were applied during breeding season (February-March 2006) and the other 5 collections were applied during non-breeding season (September-October 2006) with one week intervals. After determining the spermatological characteristics of each sperm samples, all samples were pooled in one tube. After pooling, sperm was firstly divided into 2 main groups according to removal or not removal of seminal plasma, and then each main group was divided into 3 subgroups according to the rates of egg yolk used in the Tris-citric acid-glucose extender (6, 12 and 18%). After dilution, sperm in all groups were frozen using straw method.In fresh sperm, motility, dead spermatozoon, acrosomal abnormality and other morphological defects (OMD) rates were found 75.0±2.2%, 17.2±1.3%, 7.4±0.5% and 2.5±0.7% in breeding season and 71.0±1.0%, 17.1±2.9%, 7.0±0.7% and 3.9±0.7% in non-breeding season, respectively. There was no statistical difference between breeding and non-breeding groups in all spermatological characteristics (P>0.05).After dilution, general mean rates of motility, dead spermatozoon, acrosomal abnormality and OMD regardless of the effects of egg yolk rates and seminal plasma were found 72.2±0.7%, 15.6±0.7%, 7.8±0.3% and 2.8±0.2% in breeding season and 70.3±0.6%, 23.3±1.6%, 8.4±0.4% and 3.7±0.4% in non-breeding season, respectively. The importance of egg yolk rates and seminal plasma after dilution was not significant on the investigated spermatological characteristics (P>0.05). Although, season significantly affected dead spermatozoon and OMD rates (P<0.05; P<0.001); it did not affect motility and acrosomal abnormality rates.At +5 ? C, general mean rates of motility, dead spermatozoon, acrosomal abnormality and OMD regardless of the effects of egg yolk rates and seminal plasma were found 62.8±0.7%, 21.9±1.0%, 10.6±0.3% and 2.6±0.2% in breeding season and 55.2±2.5%, 35.6±3.1%, 11.7±0.6% and 4.8±0.7% in non-breeding season, respectively. The importance of the effect of the egg yolk rates on the investigated spermatological characteristics was not significant (p>0.05). Except acrosomal abnormality and OMD rates, the effect of seminal plasma was significant on the motility and dead spermatozoon rates (P<0.01). However, the effect of season on all spermatological characteristics except acrosomal abnormality was found significant (P<0.01; P<0.001).After equilibration, general mean rates of motility, dead spermatozoon, acrosomal abnormality and OMD regardless of the effects of egg yolk rates and seminal plasma were determined 55.8±0.8%, 28.0±1.5%, 13.4±0.3% and 3.0±0.2% in breeding season and 38.8±3.2%, 53.8±3.9%, 17.1±0.6% and 4.3±0.4% in non-breeding season, respectively. The importance of the effect of the egg yolk rates on the investigated spermatological characteristics was not significant (p>0.05). Except acrosomal abnormality and OMD rates, the effect of seminal plasma was significant on the motility and dead spermatozoon rates (P<0.001). However, the effect of season on all spermatological characteristics was found significant (P<0.01; P<0.001).After thawing, general mean rates of motility, dead spermatozoon, acrosomal abnormality and OMD regardless of the effects of egg yolk rates and seminal plasma were determined 40.2±1.9%, 52.4±2.2%, 29.9±1.7% and 4.2±0.3% in breeding season and 21.5±2.3%, 73.8±2.8%, 62.6±2.2% and 1.7±0.2% in non-breeding season, respectively. After thawing, while effect of the egg yolk rates on motility was found significant (P<0.05), it was not significant on the other investigated spermatological parameters (P>0.05). Except OMD rates, the effect of seminal plasma was found significant on the other investigated spermatological parameters (P<0.001). The effect of season on all spermatological characteristics was found significant (P<0.001).This study showed that removal of seminal plasma from sperm could be beneficial to get better spermatological characteristics after thawing during breeding and non-breeding season when compared with sperm with seminal plasma. After thawing, sperm obtained during breeding season was found to have better spermatological characteristics than sperm obtained during non-breeding season. As a result, it could be concluded that the most suitable buck sperm freezing protocol is the removal of seminal plasma and the use of extender having 18% egg yolk in breeding season and the removal of seminal plasma and the use of extender having 12 or 18% egg yolk in non-breeding season.Key words: Saanen, sperm, seminal plasma, egg yolk, season, freezing.