Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin (triticum turgidum var. durum L.) Bursa koşullarında verim ve adaptasyon yeteneği üzerinde araştırmaları

Abstract

-47- 0 Z E T Bursa koşullarına adapte olabilecek makarnalık buğday çeşitlerinin bulunması amacıyla onüç çeşidin kullanıldığı ve bu çeşitlere ait verim ve adaptasyon yeteneklerinin belirlen diği bu deneme 1987~`88 döneminde Görükle Uygulama ve Araştırma Çiftliği 'nde yürütülmüştür. Deneme'de dört tekrarlanmalı tesa düf blokları deneme deseni kullanılmıştır. Yapılan varyans analizi sonuçlarına.»öre denemede yer alan çeşitlerde dekara tane verimi (401-525 kg/da ), sap uzun luğu (66.2-85.9 cm,), başak uzunluğu (5.0-7.5 cm.), başakçık sayısı (12.8-18.2 adet), 1000 tane ağırlığı (34.6-46.0 gr.) ile hasat indeksi ($32.7-43.5) değerleri bakımından olan fark lılığın istatistiki olarak °/o/. olasılık düzeyinde önemli oldu ğu saptanmıştır. Buna karşılık metrede başak sayısı (80-115 başak/lmetre), başakta tane sayısı (23.8-33.4 adet) ile bir başaktaki tane verimi (1.05-1.49 gr.) bakımından çeşitler ara sındaki farklılığın istatistiki olarak önemli olmadıkı görül müştür. Tek yıllık bu deneme sonuçlarına göre, Bintepe (525 kg/da) Tapiga (525 kg/da), Diyarbakır (509 kg/da) ve Gökgöl (485 kg/da) çeşitleri yüksek verim göstermişlerdir. Ayrıca, bu çe şitlerin başaklanma ve olum süreleri arasında da fazlaca bir farklılık yoktur. Ancak bu çeşitlerin en azından iki yıl da ha bölgede denenmesi, böylece Bursa koşullarındaki verim ve adaptasyon yetenekleri hakkında daha kesin bir yargıya va rılması gerekir.-48- Yapılan korrelasyon analizinde ise verimi önemli öl çüde etkileyen başlıca komponentlerin, 1000 t^ne a^ırlı^ı (v=0.hW), bir başaktaki tane verimi (r=0.6îi ), bir başakt ki tane sayısı (r= 0.4l), başakçık sayısı (r=0.3ı?) ) ve sap uzunluğu (r=0.72) olduğu görülmüştür. a--1*9- İSk-Çizelge-1. Deneme'de Kullanılan Reşitlerin Görükle Deneme Alanında Gösterdi*! Özellikleri. Çeşit Adı Görükle Deneme Alanında Gös- terdiği Özellikleri GSDÎZ-75 «Alternatif gelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa -Başak boyu orta ve sık başaklı -Ayık renk dış kavuz ve kılçıklı -Taneler kehribar renkte, karın çizgileri orta derinlikte, y Bu nakları yuvarlak ve 1000 tane aŞırlıŞı 37 &r« -Verimi yüksek (450 kg/da etra-*- fında) -Makarnalık kalitesi iyi GÖKGÖL-79 -Alternatif gelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa -Başak boyu uzun ve sık başaklı -Açık renk dış kavuz ve kılçıklı -Taneler kehribar renkte, karın çizgileri orta derinlikte, ya nakları keskin yüzeyli ve 1000 tare ahrlıh 37 gr. -Verimi yüksek (480 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi-50- Çeşit Adı körükle Deneme Alanında Gös terdi §i Özellikleri ÇAKMAK- 7 9 -Alternatif gelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa -Orta boyda ve sık başaklı -Kahverengi dış kavuz ve kıl çıklı -Taneler amber renkli, karın çizgisi orta derinlikte, kes kin yanak yüzeyli, 1000 tane asırli'i 35 gr. -Verimi yüksek (400 kg/da et rafında) -Makarnalık kalitesi iyi DİYARBAKIR -Yazlık gelişme tabiatlı -Bitki boyu orta -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz ve kılçık rengi beyaz -Taneler kehribar renkte, karın çizgisi orta derinlikte, yu varlak yanak yüzeyli, 1000 tane ac-ırlip-ı hk gr. -Verimi yüksek ( 5°0 kg/da et rafında) -Makarnalık kalitesi iyi-51- ij!eşit Adı Görükle Deneme Alanında Gös terdi *i Özellikleri BINTEPE -Tazlık gelişine tabiatlı -Orta boyda bitki boyana sahip -Başak boyu orta ve sık yapıda -Ayık renk dış kavuz ve kılçıklı -Taneler kehribar renkte, orta derinlikte karın çizgili, yu varlak yanak yüzeyli ve 1000 ta ne alırlığı k3 gr. -Verimi yüksek (500 kg/da etra-*v- fında) -Makarnalık kalitesi iyi JAPIGA -Yazlık gelişme tabiatlı - Bitki boyu kısa -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz rengi beyaz, kılçık rengi siyah -Taneler kehribar renkte, derin karın çizgili, yanakları keskin yüzeyli ve İOOO tane a°-irlı£ı 36 gr. -Verimi yüksek (^70 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi-52- Çeşit Adı körükle Deneme Alanında (rös- terdigi Özellikleri SHAM-1 -Yazlık çelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa ¦`Başak btryu orta- ve- sık yapada -Dış kavuz ve kıldık kahverengi -Taneler kehribar renkte, derin karın çizgili, yanakları keskin yüzeyli ve 1000 tane ağırlığı 36 gr. -Verimi yüksek (470 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi MONDROUE -Alternatif gelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz beyaz, kılçık siyah renkte -Taneler kehribar renkte, karin çizgisi orta derinlikte, yanak yüzeyleri yuvarlak, 1000 tane alırlığı 46 gr. -Verimi yüksek (400 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi-53- Çeşit Adı Görlikle Deneme Alanında Gös- terdipd Özellikleri SANTA -Alternatif gelişine tabiatlı -Bitki boyu kısa -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz beyaz kıldık siyah renkte -Taneler kehribar renkte, orta derinlikte karın çizgili, yanak ları yuvarlak yüzeyli, 1000 ta ne alırlığı 39 gr. -Verimi yüksek (**50 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi ATSEKE-4 -Yazlık çelişme tabiatlı -Bitki boyu orta -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz ve kilçık rengi beyaz -Taneler kehribar renkte, karın çizgisi orta derinlikte, yuvar lak yanak vüzeyli, 1000 tane a£irlıŞı ^0 gr. -Verimi yüksek (400 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi-5k- yeşit Adı Görükle Deneme Alanında Gös terdiği Özellikleri TUNCA -Alternatif «çelişme tpbiatlı -Bitki boyu kısa -Başak boyu uzun ve sık yapıda -Dış kavuz ve kılçık rengi beyaz -Taneler kehribar renkte, derin karın çizgili keskin yanak yü zeyli, 1000 tane ağırlığı 35 gr, -Verim yüksek (400 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi MBMN-1154 -Alternatif gelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz ve kılçık rengi beyaz -Taneler kehribar renkte, orta derinlikte karın çizgili, yu varlak yanak yüzeyli, 1000 tane asırlığı 43 gr. -Verimi yüksek (450 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi YAVORAS -Alternatif gelişme tabiatlı -Bitki boyu kısa-55- Çeşit Adı Görükle Deneme Alanında 1-ös- terdi ği Özellikleri -Başak boyu orta ve sık yapıda -Dış kavuz ve kılçık rengi beyaz -Taneler amber renkte, orta de rinlikte karın çizgili, yanak ları keskin yüzeyli, 1000 tane ağırlığı kO gr. -Verimi yüksek (500 kg/da etra fında) -Makarnalık kalitesi iyi Çeşitlerin karşılarında belirtilen özellikleri 1987-88 ekim döneminde gösterdiği özelliklerdir. Deneme'de yer alan çeşitler bitki boyu bakımından sı nıflandırılırken aşağıdaki derecelendirme sınırları ele alın mıştır! 80 cm. 'den kısa! Kısa boylu 80 cm. -100 cm. ! Orta boylu 100 cm.' den uzun! TjZun boylu Ayrıca çeşitler başak boyu bakımından ise aşağıdaki sı nırlara göre sınıflandırılmıştır! 5 cm. 'den kısa! kısa boylu 5 cm. -7 cm. ! Orta boylu 7 cm. 'den uzun! Uzun boylu-56- KAYNAKLAR Abı-antoun, M. 1978. Compensating: Effects of the Components of Grain Yield in Vinter./heat. In Technology for Increasing; ^ood Produetion. Holmes, T. C. (Editor). Rome, Italy E.A.O. 430-435 Alkuş, E. Y. ve î. Genç, 1979. Çukurova'da Ekim Za manı ve Tohumluk Miktarının Dört Ekmeklik Buğday (T. aestivum L. em Thell) çeşidinin Verim ve Verim- Unsurlarına Etkileri Üzerinde Araştırmalar. Tarımsal Araştırma Dergisi 1 (3). 233-254 Ailen, S. G., G. A. Taylor, and I. M. Martin, 1986. Agronomic characterization of `Yogo` Hard Red Winter Wheat Plant Height Isolines, Agron. T. 78I 63-66 Anonymous, 19^5. Production Yearbook. Vol. 38, F.A.O. Organization of the U.N., Rome, Italy.., 1986. Tarımsal Yapı ve Üretim. Başbakan lık Devlet İstatistik Enstitüsü. Yayın No! 1275 D.İ.E. Mat baası, Ankara., 1987. Bursa Meteoroloü Bölge Müdürlüğü kayıkları, Bursa., 1988. Zirai ve İktisadi Rapor, 1986-1987. Türkiye Ziraat Odaları Birli pi. Yayın No I 155, Ankara. Azkan, N., 1988. Bazı Makarnalık Buğdayların P. ve E_ Döllerinde Parklı Ekim Şekillerinin Verim ve Verim Öğele rine Etkileri Üzerinde Bir Araştırma. Uludağ Üniversitesi Ya yınları. Yayın No! 7-OI9-OI8O, Bursa.

ABSTRACT This research was carried out in order to determine yield and adaptation ability of 13 durum wheat varieties in Bursa conditions in 1987-88 Sown Season. In this research, Bintepe (525O kg/ha), Tapiga (525° kg/ha) and Diyarbakır ( 5f-)90 kg/ha) varieties produced the highest yield. All the varieties nearly had the same period of Sown-Fard Dough Stages, This period was 199 days in high- yielding cv. Bintepe and ev. Diyarbakır and 197 days in cv. Japiga. In variance analysis, there were significant differen ces at the l°/o level between the varieties in yield, culm height, spike height, number of spikelets per spike, 1000 kernel weight and harvest index. But it was found that the differences between the varieties in number of the spike per meter, number of the kernel per spike and kernel weight per spike were not significant, statistically.