Bireysel emeklilik sistemi ve Türkiye uygulaması

Abstract

Nüfus yaşlanması olgusu ile karşı karşıya bulunan dünyada pek çok ülke, emeklilik sistemlerini gözden geçirmek ve reformlar yapmak suretiyle mali olarak sürdürülebilir yeni bir denge kurmak zorunda kalmıştır. Genel anlamda yapılan reformlar, bir taraftan kamu emeklilik sisteminde emeklilik faydalarının düşürülmesine yol açarken, diğer taraftan, bunu tamamlayıcı özel emeklilik planlarının gelişmesini teşvik etmiştir. Göreceli olarak genç bir nüfusa sahip olsa da Türkiye'de de son 15 yılda kamu emeklilik sisteminde önemli reformlar yapılmıştır. Bu kapsamda, kısıtlı düzeyde uygulanan özel mesleki emeklilik planlarında herhangi bir yenilik yapılmazken, 2003 yılında uygulamaya konulan bireysel emeklilik sistemi ile özel emeklilik alanının gelişmesi için önemli bir adım atılmıştır.Özel emeklilik sistemleri içinde bireysel emeklilik sistemini odağına alan bu tez, üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kamu emeklilik sistemlerinde ve özel emeklilik uygulamalarında dünyada ve Türkiye'de yaşanan gelişmeler ile bunların temel sebepleri incelenmekte, ayrıca, özel emekliliğin artan rolü ve önemli değerlendirilmektedir. İkinci bölümde, Türkiye'de 11 yıldan fazladır uygulanmakta olan gönüllü katılıma dayalı ve katkı esaslı bireysel emeklilik sisteminin, kısa adıyla BES'in, yapısı, işleyişi ve gelişimi incelenmektedir. Aynı zamanda, büyüme beklentileri ile sistemin emeklilik geliri, iç tasarruflar ve sermaye piyasaları açısından önemi değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Üçüncü ve son bölümde ise, BES katılımcılarının fonlar ve yatırım alternatifleri hakkında bilgi ve algısını ölçmeye yönelik yapılan anket bulguları analiz edilmekte ve BES fonlarının kısa-orta-uzun vadeli performansı değerlendirilmektedir. Bu bölümde ayrıca, yapılan anket analizlerinden ve performans değerlendirmesinden yararlanarak, sistemin geliştirilmesi ve katılımcılara yansıyan faydanın artırılması için çeşitli önerilerde bulunulmaktadır.

The phenomenon of aging society has forced countries to review and reform their pension systems in order to establish a new balance which is financially sustainable. In general, these reforms have led to a decrease in public pension benefits, and boosted private pension plans to fill the gap. Despite its relatively young population, also Turkey has made important pension reforms in the last 15 years. In this context, even though no reform has been made in occupational pension plans which has limited application, an important step to improve private pensions has been taken with the start of individual pension system in 2003. The focus being on the individual pension system, this study consists of three parts. The first part examines resent developments and their driving factors in public and private pension systems in the world and in Turkey, and notes the increasing role of private pensions. The second part deals with the structure, functioning and development of individual pension system, namely BES, which is a defined contribution system with voluntary participation and has been in operation for more than 11 years. Moreover, this part evaluates growth prospects of BES as well as its importance for pensioner income, domestic savings and capital markets. The third part analyses findings of the survey conducted to understand the knowledge and perception of BES participants about funds and investment alternatives, and evaluates short-medium-long term fund performance. This part also puts forward some remedies to advance the system and to improve its value to the participants.