Kozak yaylasında (Bergama) fıstık çamının ekolojik şartları ve yetiştiriciliği

Abstract

İnceleme alanı olan Kozak, Ege Bölgesi'nin Asıl Ege Bölümü'nde yer almaktadır. Araştırma sahası, Bergama ilçesinin kuzeyinde olup, ilçe merkezine uzaklığı 20 km. dir. Akdeniz iklim sahasında yetişme olanağı bulan Fıstık Çamı {Pinus pinea), çok özel bir bitkidir. Yetişmesi kolay ve ekonomiye olan katkısı çok büyüktür. Dünyada ılıman kuşak ve Akdeniz ülkelerinde yetişen bu çam türü dış görünüşü ile diğer çam türlerinden kolay bir şekilde ayırt edilebilir. Kullanım alanı ve besin değeri ile ekonomiye katkısı fazladır. Ekonomik değeri yüksek olması nedeniyle Fıstık Çamı, yetiştirildiği ülkelerde ticaret payını yükselten bir üründür.Bu çalışmada, Bergama - Kozak Yöresi'nde Fıstık Çamı'nın ekolojik şartları ve yetiştiriciliği hakkında bilgi toplamak amaç edinilmiştir. Bu ağacın özellikleri, optimum yetişme koşulları ve Kozak Yöresi'nde yayılmasının sebepleri araştırılmıştır. Araştırma sahasında Fıstık Çamı dikili alan yaklaşık olarak 16.000 ha dır. Türkiye'nin en büyük ve doğal Fıstık Çamı sahası olan Kozak Yaylası coğrafi açıdan önemli bir yere sahiptir. Tüm uygun şartlar bu havzada mevcuttur. İklim, toprak, jeolojik ve jeomorfolojik faktörlerin bir arada bulunması bu bölgede Fıstık Çamı'nın yetişmesini kolaylaştırmıştır. Granodiyoritlerin yayılış göstermesi bu yörede Fıstık Çamı için en önemli unsuru teşkil eder. Toprak karakteri olarak granitlerin üzerinde gelişen kumlu toprakları seven Fıstık Çamı, bu alanda rahat bir şekilde yetişmektedir. Bakımı da oldukça kolaydır. Bu nedenlerden dolayı Kozak tipi Fıstık Çamı'nda verim diğer Fıstık Çamı tiplerine göre daha yüksektir. Ülkenin ihraç ürünlerinde çam fıstığı, kuru meyve alanında büyük bir başarı yakalamıştır. Bu satış gelirlerinin yanında yöre halkına geniş bir istihdam sahası oluşturmaktadır.Fıstık Çamı'nı yine bir Akdeniz bitki elemanı olan zeytinle karşılaştırmak gerekirse, zeytinin bakımı daha zor ve uğraştırıcıdır. Fıstık Çamı bakımında ise böyle bir durum söz konusu değildir. Yetiştirilmesinde budama çok önemli bir yer tutar. Zeytinin yetiştirilmesinde olduğu gibi gerekli olan çapalama, gübreleme ve ilaçlama masrafları bulunmaz. Yetişme dönemi uzun olmasına rağmen getirmiş olduğu gelir çok yüksektir. Bu nedenle Bergama'nın ekonomik açıdan en zengin köyleri bu yörede yer alır.Fıstık Çamı yetiştiriciliğinin en önemli sorunu, hasat zamanı gelmeden toplanan kozalaklardır. Hırsızlık olayları nedeniyle köy halkı kozalaklarını olgunlaşmadan toplama gereği duymakta, bu da verimi düşürmektedir. Bu sorunun yetkililerce çözümlenmesi gerekir. Diğer sorunlar ise yetersiz tanıtım, kalifiye eleman eksikliği, eğitim ve pazarlama olarak söylenebilir.Sahanın Fıstık Çamı yetiştiriciliği dışında diğer geçim kaynakları ise; bağcılık, hayvancılık ve granit taşı işletmeciliğidir. Kozak Yaylası'nda ağırlıklı olarak büyükbaş hayvancılığının yapıldığı söylenebilir. Yöre halkına getirişi Fıstık Çamı'ndan sonra en fazla olan iş sahası granit işletmeciliğidir. Granit işletmecilikleri Terzihaliller ve Yukarıcuma Köyleri'nde faaliyet gösterir. Fakat bu granit taş işletmelerinin çevreye verdiği zararlar da önemli bir sorundur. İşletmelerin doğaya yaydıkları toz ve katı atıklar, çevre kirliliğine yol açmaktadır. Bu nedenle taş işletmeciliği konusun da gerekli tedbirler alınmalıdır.Anahtar Kelimeler: Fıstık Çamı, ekoloji, Kozak Yaylası, coğrafya, Pinus pinea

Kozak, which is the area of examination is located in Central Aegean Part of Aegean Region.The field of examination occupies the borth of Bergama town and the distance from thecenter of thecity is only 20 km. The umbrella pine (Pinuspined) which can find a chance to grow in the site of Mediterranean climate is a very special plant. It is very easy to grow and the contribution to the national economy is very huge. This plant grows in temperatezone on eart hand in the Mediterranean countrie sand it is very distinguishable with its appearance.Inaddition, considered its nutritional valueand area of usage, it contribute stonational economy very much. The umbrella pine increases the profit in trading where it is grown. In thisstudy, the aim is togather information a bout the cultivationand ecological conditions of umbrella pine (Pinus pined) in Bergama- Kozak neighbour hood.The features of this plant, its optimum growing conditions and therea sons of spreading around Kozak town are researched. In the field of study, thearea that is plantedthe umbrella pine is 16.000 ha. Kozak Upland which is the biggestand the most scenicfield of Umbrella pine has an important placein geography. Allavailable conditions for umbrella pine belongs to Koakupland. Because of the climatic, geological and géomorphologie factors reside in this region, it is very easy to grow umbrella pine here.Granodiorites' spreading around this area is them ajorreason for umbrella pines. This plant which likes the soil developing on granites grow seasily. Moreover, them a intenance of it is very simple. Thank stothis, theefficiency of umbrella pines is higher than the other pines. Pinenutgets a hugesuccess in dried fruits ectoramong exported goods. Besides, processing this plantenable speople in there gion employment area.Tocompare umbrella pines with olive tree, another plant growing in Mediterranean climate, olive tree is very hard to cultivateand needs a lot of effort. There is noneedany effort when it comes to umbrella pine. Prunning is very important for umbrella pines and you don't need to pay for weeding, fertilization anddisin festation. There fore therichestvillages in Bergama arelocated in this area.Them ostim portant problem in growing umbrella pine is cones which are collected before harvest. People need collecting cones because of the ftand that decrease sefficiency. These problems should be solved by authorized people. The other problems are inadequa tead vertisement, lack of qualified personnel, education and marketing. In this region the other sources of incomegrapery, live stock farming, the processing of granite stone. In Kozak upland, people deal swith mainly live stock farming. Also, it is said that processing granite is them ostearning job in the region. The factorie sfor granite processing are situated in Terzihaliller and Yukaricuma villages. However these factories give harm to the environment. Therefore, the necessary precautions should be taken.Key Words: Umbrella Pine, ecology, Kozak Upland, Geography, Pinus pinea