Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesinin bölüşüm ilişkileri üzerine etkisi

Abstract

Uluslararası ticaretin serbestleşmesinin işgücü piyasası üzerindeki etkileri iktisat literatüründe ilgi çeken konuların başında gelmektedir. Ticaretin serbestleşmesi olumlu ya da olumsuz mutlaka işgücü piyasalarını etkilemiştir. Teknolojik değişimlerle birlikte sermaye hareket kazanmış ve üretim başka ülkelere hızla kayabilme özelliği kazanmış, endüstriyel yapıda değişimler yaşanmış, esnek üretim biçimi yaygınlaşmış, işgücü piyasası katmanlaşmış, bilginin kendisi yeni bir üretim faktörü olarak görülmeye başlanmış ve bilgi işçisi kavramı öne çıkmıştır. Bu konu ile ilgili yapılan araştırmalar daha çok Faktör Donanımı Teorisi ve bu teoriden ortaya çıkan Stolper- Samuelson Gelir Dağılımı Teorisine dayanmaktadır. Stolper-Samuelson Gelir Dağılımı Teorisine göre dış ticaretin serbestleşmesi ile birlikte ülkelerde bol bulunan üretim faktörüne olan talep ve bu faktörün fiyatı artar, az bulunan üretim faktörlerine olan talep ve bu faktörün fiyatı azalır. Bu durum ise ülkedeki gelir dağılımı eşitsizliklerini düzeltici etkide bulunur. Türkiye'ye bakıldığında ise dış ticaretin serbestleşmesi ile birlikte ülkede bol bulunan faktör olan emek faktörünün talebinin ve ücretinin artması, işsizliğin ise azalması beklenmektedir. Bu çalışmada uluslararası ticaretin serbestleşmesinin işgücü piyasası üzerine etkisi açık işler ile işsizlik arasındaki negatif ilişkiyi gösteren Türkiye'nin 1989-2013 yıllarına ait dönemsel Beveridge Eğrisi yardımıyla incelenmeye çalışılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre dış ticaretin serbestleştiği ilk yıllarda işsizlik değerleri nispeten düşük seviyelerde olmuş, açık işler ise artma ve azalma yönünde hareket kazanmıştır. Bu yıllardan itibaren 2000 yılına kadar genel olarak işgücü piyasası açık iş sayısının işsizlik sayısından fazla olduğu yer olan 45° derece doğrusunun solunda yer almaktadır. Bu tarihten sonra ise özellikle kriz yıllarında işsizlik sayısının açık iş sayısından fazla olduğu yer olan 45° doğrusunun sağında yer almaktadır. Son yıllarda işgücü piyasasının tekrar 45° doğrusunun solunda olması nedeniyle ekonomik canlanma sürecinde olduğu söylenebilir. Ancak son yıllarda açık sayısı işsizlik sayısından fazla olsa da özellikle 2008 yılından sonra açık iş sayısı ile işsizlik sayısı zaman zaman birlikte artış göstermiş, Beveridge eğrisi orijinden uzaklaşmış ve işgücü piyasasındaki uyumsuz eşleşmeler artmıştır. Uyumsuz eşleşmelerin artmasında daha çok işgücü piyasasının yapısal sorunları ve yaşadığı krizler etkili olmuş, Beveridge eğrisi krizlerden sonra literatürle uyumlu olarak saat yönünün tersine doğru bir yönelim göstermiştir.

Effects of the liberalization of international trade on labor market are the primary interesting subjects in the economic literature. Liberalization of trade has always influenced labor markets, either positive or negative. Along with technological changes capital has been mobile and production has gained the ability to move rapidly into other countries, changes have been occurred in industrial structure, flexible production manner has been prevalent, labor market has been stratified, knowledge itself has begun to be seen as a new production factor and the concept of knowledge employee has come to the fore. Studies on this subject are rather based on the Theory of Factor Endowment and the Theory of Stolper-Samuelson Income Distribution, which emerged from former theory. According to the Theory of Stolper-Samuelson Income Distribution, along with the liberalization of foreign trade, demand on prevalent production factor in countries and price of this factor increase, demand on rare production factor and price of this factor decrease. In consequence of this process, income inequalities in the country improve. When we look at Turkey, along with the liberalization of foreign trade it is expected that demand on prevalent labor factor and wages increase and unemployment decreases. In this study, effect of the liberalization of international trade on labor market has been tried to examine through the help of Turkey's periodical Beveridge Curve covering 1989-2013, which shows the negative relation between vacancy and unemployment. According to the analysis results, during the first years that foreign trade has been liberalized, unemployment rates have been relatively low and vacancy have a movement in increasing and decreasing. As of these years up to 2000 in general, labor market has been left to 45° line, which is vacancy are greater than unemployment rates. After 2000, in especially crisis years, it has been right to 45° line, which is unemployment rates are greater than vacancy. In recent years, since labor market is again left to 45° line, we can say that there is a process of economic recovery. However, although vacancy are greater than unemployment rates in recent years, especially after 2008 vacancy and unemployment rates occasionally have increased altogether, Beveridge curve has moved away from origin and incompatible matches in labor market have increased. Structural problems and crises of labor markets have rather influence on the increase of incompatible matches, after crises Beveridge curve has tend to be counterclockwise in accordance with the literature.