Ortaöğretim kurumlarında görülen bilgi uçurma süreci ve bilgi uçurma nedenlerine ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri

Abstract

Bu araştırmada ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmen ve yöneticilerin bilgi uçurma nedenleri ve bilgi uçurma süreçleriyle ilgili görüşleri incelenmiştir. Verilerin toplanmasında Celep ve Konaklı (2013) tarafından geliştirilen Bilgi Uçurma Nedenleri ve Bilgi Uçurma Süreci ölçekleri 46 yönetici ve 256 öğretmen olmak üzere toplam 302 katılımcıya uygulanmış, toplanan veriler SPSS 20 programında analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular öğretmen ve yöneticilerin gerek bilgi uçurma nedenleri gerekse bilgi uçurma sürecine verdikleri yanıtların benzerliği açısından dikkat çekicidir.Öğretmen ve yöneticilerin bilgi uçurma nedenlerine ait görüşlerine bakıldığında bilgi uçurmayı en çok örgütün yararı ve ahlaki, mesleki değerler söz konusu olduğunda tercih ettikleri görülmektedir. Öğretmen ve yöneticilerin bilgi uçurma sürecine yönelik görüşleri incelendiğinde yöneticilerin içsel bilgi uçurma süreçlerini tercih ederek karşılaştıkları sorunları bağlı bulundukları yöneticiye iletmeyi uygun gördükleri, öğretmenlerin içsel ve destekçi bilgi uçurma süreçlerini tercih ettiği, etik dışı durumları hem bağlı oldukları yöneticilere iletmeyi hem de kendilerine yakın buldukları, yanlışın düzeltilmesinde sorumluluk alabilecek meslektaşlarına bildirmeyi uygun gördükleri ifade edilmektedir.Öğretmen ve yöneticilerin bilgi uçurma nedenleri demografik açıdan incelendiğinde cinsiyet değişkenine göre yönetici ve öğretmen görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Bilgi Uçurma Süreci boyutunda cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde yöneticilerin görüşleri arasında anlamlı fark bulunmazken, öğretmen görüşleri açısından kadın öğretmenlerle erkek öğretmenlerin görüşleri arasında fark vardır. Kadın öğretmenler Bilgi Uçurma Süreci `içsel bilgi uçurma` ifadelerine daha yüksek katılım göstermektedir.Medeni durum değişkenine göre, boşanmış yöneticilerin Bilgi Uçurma Nedenleri Ölçeği Örgütsel Yarar alt boyutuna ait ifadelere katılım düzeyi diğer (evli, dul, bekar) medeni duruma sahip yöneticilerden düşük çıkmıştır. Öğretmenlerde medeni durum değişkenine göre, Bilgi Uçurma Nedenleri Ölçeğinin `örgütsel yarar` ve `ahlaki, mesleki değerler` alt boyutlarında anlamlı farklılık bulunmaktadır. Yöneticilere benzer şekilde öğretmenlerde de medeni durum değişkeninde boşanmış öğretmenlerin Bilgi Uçurma Nedenleri Ölçeği ifadelerine katılım oranı en düşüktür. Bilgi Uçurma Süreci Ölçeği medeni durum değişkeni sonuçlarına bakıldığında yönetici görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmazken, öğretmen görüşlerinin içsel ve destekçi bilgi uçurma alt boyutunda faklılaştığı görülmektedir. Boşanmış öğretmenler ifadelere daha düşük düzeyde katılım göstermektedir. Kıdem değişkenine göre bakıldığında yöneticilerin Bilgi Uçurma Nedenlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir fark bulunmazken öğretmenlerin Bilgi Uçurma Nedenlerine ilişkin görüşleri `ahlaki ve mesleki değerler` alt boyutunda anlamlı farklılık göstermektedir. Buna göre ölçek ifadelerine en yüksek katılım 0-5 yıl kıdemine sahip öğretmenlerde iken en düşük katılım 11-15 yıl kıdeme sahip öğretmenlere aittir. Bilgi Uçurma Sürecine ilişkin yönetici görüşleri kıdem değişkenine göre değerlendirildiğinde genel itibariyle anlamlı fark bulunmazken alt boyutlar açısından incelendiğinde `destekçi bilgi uçurma` alt boyutunda anlamlı fark olduğu görülmüştür. Destekçi bilgi uçurma alt boyutuna ait ifadelere en yüksek katılım oranı 0-5 yıl arası kıdeme sahip yöneticilerde iken en düşük katılım 11-15 yıl arası kıdeme sahip yöneticilere aittir. Öğretmenlerin Bilgi Uçurma Sürecine ait görüşleri mesleki kıdem değişkenine göre değerlendirildiğinde içsel bilgi uçurma alt boyutunda görüşlerinin anlamlı olarak farklılaştığı görülmektedir. Buna göre, 11-15 yıl kıdeme sahip öğretmenler ölçekteki ifadelere daha düşük düzeyde katılım göstermektedir. Anahtar Kelimeler: bilgi uçurma, ifşa etme, eğitim, etik, öğretmen, okul yöneticisi

In this study, opinions of teachers and school managers were investigated about reasons and process of whistleblowing in secondary education schools. Celep and Konaklı's (2013) `Reasons for Whistleblowing and Whistleblowing Process Scales` were applied to 46 school managers and 256 teachers in total 302 school managers and teachers. Results were analysed via SPSS 20 programme. Research findings are remarkable in terms of similarity between both teachers' and school managers' responses to Reasons for Whistleblowing and Whistleblowing Process Scales.Having looked at teachers' and school managers' views of reasons for whistleblowing, it was seen that both sides prefer to blow the whistle when organization's benefits and moral, professional values are in question. When teachers' and school managers' views on whistleblowing process were examined it was found that schools managers tended to blow the whistle to their superior managers by using internal whistleblowing processes whereas teachers prefered both internal and supportive whistleblowing processes. Teachers choose to report unethical activities both to their managers and colleagues whom they think they can take responsibility in order to fix the wrongdoing.Teachers' and school managers' views of reasons for whistleblowing were also demographically examined but no meaningful difference was found neither for teachers nor for the school managers. In terms of whistleblowing process there was no meaningful difference according to school managers' views but there was meaningful difference between male and female teachers' views. Female teachers had higher level of participation to internal whistleblowing statements than male teachers did.According to marital status variable, divorced school managers' level of participation related to Reasons for Whistleblowing Scale Organizational Benefits Subscale was lower than other (married, widowed and bachelor) school managers. As for teachers, there was meaningful difference in `organization's benefits` and `moral, professional values` subscales of Reasons for Whistleblowing Scale. In analogy to school managers' views, divorced teachers have the least level of participation to scale statements. When whistleblowing process marital status variable was analysed, no meaningful difference was found according to school managers' views but there was meaningful difference for teachers' views in internal and supportive subscales. Again divorced teachers show lower level of participation to the whistleblowing process scale statements.When seniority variable was examined through Reasons for Whistleblowing Scale there was no meaningful difference in school managers' views but there was meaningful difference in teachers' views according to `moral, professional values` subscale of Reasons for Whistleblowing Subscale. Teachers who have 0-5 years of seniority had the highest level of participation whereas teachers with 11-15 years of seniority had the least level of participation to the scale statements. Whistleblowing Process Scale was also analysed for seniority variable and for school managers' views generally no meaningful difference was found but when it was evaluated under the subscales meaningful difference is seen in supportive whistleblowing subscale. School managers with 0-5 years of seniority have the highest, 11-15 years have the lowest level of participation to the supportive whistleblowing subscale statements. As for teachers, there was meaningful difference in Whistleblowing Process internal whistleblowing subscale. According to the results, teachers with 11-15 years of experience had lower level of participation to the Whistleblowing Process internal whistleblowing subscale statements.Keywords: whistleblowing, education, ethics, school manager, teacher