Türkiye`de yetiştirilen bazı domates gen kaynaklarının tuza toleransları ile morfolojik özellikleri

Abstract

Bu arastırmada, tuz çalısmaları Uludağ Üniversitesi Bahçe bitkileri seralarında,melezleme çalısmaları Tat Tohum A.S.'de, laboratuar islemleri de Uludağ ÜniversitesiBahçe Bitkileri ve Toprak Bölümü laboratuarlarında, 2003-2006 yıllarındagerçeklestirilmistir. Arastırma iki asamada yapılmıstır. Birinci asamada, Türkiyecoğrafyasında yetistirilen otuz üç adet domates genotipi arasından tuza tolerant vehassas olanlar belirlenmistir. ?kinci asamada, tolerant ve hassas genotipler resiprokalolarak melezlenmis, elde edilen F1 melezlerinin tuza toleransları ve sitoplazmalarınıntuza toleransta etkisi tespit edilmistir. Genotip ve melezlerden elde edilen fidelere,kontrol, 8 ve 12 d/Sm NaCl konsantrasyonları kırk gün boyunca uygulanmıstır.Tuz uygulamaları ile birlikte, 33 adet farklı domates genotipi arasından bitkiboyu ve yaprak sayısı, gövde-yaprak yas ağırlığı, kök-gövde-yaprak kuru ağırlıkları veK/Na- Ca/Na oranları temel alınarak üç adet tuza tolerant (40395, 40443, 47839) ve ikiadet (62573, 70452) hassas genotip saptanmıstır. Bu genotiplerden 40443 ve 62573,47839 ve 62573, 62573 ve 40443 arasında yapılan melezlemelerden elde edilen F1melezleri yüksek tuz konsantrasyonunda daha iyi performans göstermistir.Denemeler sonunda, artan tuz konsantrasyonları ile birlikte tüm büyümeparametrelerinin azaldığı ve bitkilerin toprak üstü ve toprak altı organlarında Namiktarının arttığı, Ca-K iyonlarının azaldığı ve bu azalmaların duyarlı genotip vemelezlerde yüksek, tolerant olanlarda daha az gerçeklestiği belirlenmistir. Yüksek tuzkonsantrasyonlarında K-Ca iyonlarını daha yüksek miktarda alabilen ve bünyelerindeK/Na-Ca/Na oranlarını yüksek tutabilenlerin tuz konsantrasyonlarına dayanıklı olduğutespit edilmistir.Tuza toleransta sitoplazmanın etkileri bakımından farklılıklar bulunmustur.Melezlemelerin tümünde sitoplazmanın bir parametre üzerine etkisi önemlibulunmusken, bir baska parametrede ise aynı melezlemede etkisinin olmadığıgörülmüstür. Bu nedenle sitoplazmanın tuza toleransta karmasık bir yapı gösterdiğisaptanmıstır.Anahtar Kelimeler: NaCl, tuza tolerans, domates, tolerans indeksi, melezleme

This study was undertaken between the years of 2003 and 2006. Salt treatmentswere applied in greenhouse and laboratories of the departments of Horticulture and SoilSciences at Uludağ University. Crossings were completed at TAT Joint-StockCompany. The study was carried out in two stages: in the first stage Salt tolerancedifferences amongst 33 different tomato genotypes in Turkey was investigated. In thesecond stage; salt tolerant and salt sensitive genotypes were reciprocally crossed, andsalt tolerance of new F1 generations and the effects of their cytoplasms on salt tolerancewas tested. Different salt concentrations (control, 8, 12 dS/m NaCl) were applied ongenotypes and new crossings for 40 days.Starting with salt treatments, amongst 33 different tomato genotypes 3 salttolerant (40395, 40443, 47839) and 2 salt sensitive (62357, 70452) genotypes weredetermined according to plant height leaf number, stem-leaf raw weight, root-stem-leafdry weight and the ratio of K/Na and Ca/Na. New crossings between 40443 and 62573,47839 and 62573, 62573 and 40443, had better performance against salt tolerance.At the end of treatments, with increasing NaCl concentrations, a decrease ingrowth parameters was observed. it was determined that by increasing NaClapplications, the amount of Na in under ground and over ground organs was increasingand the amount of Ca and K ions were decreased in salt tolerance genotypes. However,this decrease in salt tolerant genotypes was restricted as compared to salt sensitivegenotypes. It was also observed that the genotypes and crossing better accumulating Kand Ca ions in their stem with high levels of K/Na and Ca/Na concentrations were moresalt tolerant.Differences were detected for cytoplasm effects. Effects of cytoplasm on someparameters were statistically significant whereas for some other parameters it wasproved otherwise.Key Words: NaCl, salt tolerance, tomato, tolerance index, cross-pollinations