Tunceli`den derlenen masallar (metin-inceleme)

Abstract

Derleme ve inceleme olmak üzere iki aşamada ele alınan bu çalışmanın amacı; Tunceli ili masal anlatma geleneğini tespit etmek, bu geleneğin günümüzdeki durumunu belirlemek ve yörede yüzyıllardır anlatılan sözlü masalları derleyip yeni nesillere aktarmaktır.Zengin bir folklora sahip olan Tunceli yöresinin sözlü anlatmaları ile ilgili yapılan çalışmalar, sınırlı sayıda ve dar bir çerçevede yapılmıştır. Tunceli ilinin halk anlatıları ve icra ortamlarının tespitine yönelik akademik çalışmaların eksikliği tespit edildikten sonra belirlenen bu çalışmada, folklor ürünlerinin derlenmesi ve incelenmesinde başvurulan `Alan (Saha) Araştırması Yöntemi` ile masal metinleri derlenmiştir. Derlenen masal metinleri, Stith Thompson'un `Motif Index of Folk-Literature` isimli kataloğuna göre incelendikten sonra formel yapıları belirlenmiş ve toplumsal işlevleri aktarılmıştır. Yapılan inceleme neticesinde uzun bir olay örgüsüne sahip olan yöre masallarının motif yönünden zengin olduğu tespit edilmiştir. Derlenen masallarda `Motif Index of Folk-Literature` de yer alan bütün başlıklara göre motif örneği olduğu görülmüş ayrıca Motif Index'te olmayan motifler belirlenmiştir. Tespit edilen bu motifler, Tunceli masallarının özgün yapısını gün ışığına çıkarmaktadır. Formel yapısı bakımından da oldukça zengin olan yöre masalların çeşitli toplumsal işlevleri olduğu ve icra ortamında dinleyiciye çeşitli değerler kazandırdığı görülmektedir.Günümüzde Tunceli'de masal anlatma geleneği hala canlı bir şekilde devam etmektedir. Belli bir yaşın üzerinde olan kaynak şahıslar, daha önce dinledikleri masalları hatırlamakta ve usta bir şekilde icra etmektedir. Ancak kitle iletişim araçlarının her eve ulaşması, şehir ve kırsal kesim arasındaki farkın ortadan kalkması, dışarıya göçün olması ayrıca masal anlatıcılarının hayatını kaybetmeye başlaması bu geleneği olumsuz etkilemektedir. Tunceli il merkezi ve ilçelerinde yürütülen bu çalışmada yapılan görüşmeler neticesinde 122 adet masal kayıt altına alınmıştır. Masal anlatma geleneğinin güçlü olduğu fakat çeşitli gelişmeler neticesinde zayıflamaya başladığı yörede ulaşılan bu sonuç umut vericidir. Yapılacak yeni derleme çalışmaları ile yörenin sözlü anlatı kültürünün yok olmaktan kurtulması ve yaşatılması nihai hedef olmalıdır.Anahtar kelimeler: Tunceli, masal, folklor, derleme

The aim of this study, which is dealt with in two stages; is to determine the tradition of telling fairy tales in the province of Tunceli, to determine the present situation of this tradition and to compile the oral tales that have been told in the region for centuries and to transfer them to new generations.The studies on the oral narratives of the Tunceli region, which has a rich folklore, have been conducted in a limited number and within a narrow framework. In this study, which was determined after the lack of academic studies for the determination of folk narratives and performance environments of Tunceli province, the fairy tale products were compiled with the Field Research Method applied in the compilation and examination of folklore products. After analyzing the tale texts compiled according to Stith Thompson's `Motif Index of Folk-Literature catalog, their formal structures were determined and their social functions were transferred.As a result of our analysis, it was found that the fairy tales of the region, which have a long plot, are rich in motifs. In the fairy tales we have compiled, it has been seen that there are motifs according to all the titles in the Motif Index of Folk-Literature and many motifs that are not in the Motif Index have been identified. These motifs reveal the original structure of the fairy tales of Tunceli. The fairy tales of the region, which is also very rich in terms of its formal structure, have various social functions and give various values to the audience in the performance environment.Today, the tradition of telling stories in Tunceli is still alive. Source persons, who are over a certain age, remember the tales they have heard before and perform them skillfully. However, the fact that the mass media reach every home, the difference between the urban and rural areas, the migration to the outside and the loss of life of fairy-tale narrators have a negative effect on this tradition. As a result of the interviews we conducted in Tunceli province and districts, 122 fairy tales were recorded. This result, which we have reached in the region where the tradition of telling fairy tales is strong but started to weaken as a result of various developments, is promising. With the new compilation studies to be done, the verbal narrative culture of the region should be saved and kept alive. Key Words: Tunceli, Fairy Tale, Folklore, Review