Hurufat defterlerine göre Kütahya şehri (XVIII.yüzyıl)

Abstract

Kütahya şehri ilk çağlardan beri çeşitli milletlerin nüfuz mücadelesine sahne olmuştur. Kütahya'ya yerleşen en eski halk Frigler'dir. M.Ö. 133'de Roma İmparatorluğu egemenliği altına girdi. Bizans döneminde önemli piskoposluk merkezi haline geldi. 1074 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'ni kuran Kutalmışoğlu Süleyman Şah bölgeyi ele geçirdi. Anadolu Selçuklu'larının dağılma sürecine girmesi ile şehir, 1277'de Germiyanoğlu hâkimiyetine girdi. II. Yakup Bey'in kız kardeşi Devlet Hatun'un Bayezid ile evlenmesiyle Germiyan-Osmanlı arasında akrabalık bağı kurulmuş ve 1429 senesinden önce II. Yakup Bey'in vasiyeti ile Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.Selçuklu, Germiyan ve Osmanlı döneminde zamanla geliştirilen vakıf sistemi, şehrin sosyo-kültürel alanda gelişmesine katkı sağlamıştır. Vakıf sistemindeki bu gelişim Osmanlı döneminde zirveye ulaşmıştır. Bu çalışmada, XVI ve XVII. Yüzyıl Kütahya şehrinin gelişimi üzerine önemli katkısı olan vakıf ve vakıf eserleri ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir. Araştırmada Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün önemli arşiv kaynaklarından Hurufat Defterleri kullanılmıştır. Bu kaynaklar, XVIII. yüzyıl Kütahya'sının dini, sosyal, kültürel ve iktisadi durumunun ortaya konulabilmesi açısından son derece önem arz etmektedir. Elimizdeki defterde toplam kayıtlı 99 varak vardır. Bu belgelerin tamamı XVIII. yüzyıl Kütahya ve çevresindeki kasaba ile köylere ait vakıf eserlerini ihtiva etmektedir. Defterlerin tamamının tasnifi yapılmıştır. İnceleme sonucunda Kütahya'da bulunan mahalleler, dini kurumlar, eğitim kurumları, vakıflar ve bu kurumlardaki görevliler ve ücretleri tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Hurufat Defterleri, Dini Kurumlar, Eğitim Kurumları, Vakıf

The city of Kütahya has been the scene of the struggle of various nations since the early ages. The oldest known inhabitants of Kütahya ara Phyrgians and enter into the domination of the Roman Empire in 130 B.C. During the Byzantine period, the city was the main center for eparchy. In the year of 1074, Kütahya was seized by Kutalmışoğlu Süleyman Şah who founded the Anatolian Seljuk Empire. Later on 203 years after, Germiyans took the control of to city due to laid low the Anatolian Seljuk Empire. In consequence of matrimony between the sister of Germiyans founder, Devlet Hatun and Bayezid, one of the emperor of Ottoman Empire, Kütahya was assigned to the Ottoman Empire.The foundation system was developed during the Seljuk, Germiyan and Ottoman Empire periods. Thus, the development of the city in the socio-cultural area vas effected by them. But, the period of Ottoman Empire was crucial for the city. In this study XVI and XVII. Century, ancient of arts for Kütahya has been make effort. In research, Hurufat records which are one of the important archival sources of the General Directorate of Foundations were chosen. These sources, the religious of XVIII. century, social, cultural and economic status of the state are very important to reveal the situations. We have 99 registered cards in total. All of these documents are belong to XVIII. century for Kütahya and surrounding villages and villages belonging to the foundation contains the works. All the records were classified. As a result the neighborhoods, religious and educational institutions, foundations and officers in the institutions in Kütahya were identified.Keywords: Hurufat Records, Religious Instutions, Education Instutions, Foundation