Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile iş yaşam dengeleri arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırma İzmir ili Ödemiş ilçesinde Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı devlet anaokulu, ilkokulu, ortaokulu ve liselerinde görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile iş yaşam dengeleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu araştırma ile öğretmenlerin demografik özellikleri bakımından örgütsel vatandaşlık davranışı düzeyleri ile iş yaşam dengeleri düzeylerinde cinsiyet, görev, öğrenim durumu, kıdem, bulunduğu okulda çalışma süresi, branş, okul türü ve yaş değişkenleri bakımından farklılaşma olup olmadığının ve bu iki kavram arasındaki ilişki düzeyinin saptanması planlanmıştır.Araştırmanın evrenini İzmir ili Ödemiş ilçesi sınırlarında faaliyet gösteren kamuya ait anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise okullarında görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma tüm evrene uygulanmıştır. Örneklem araştırmaya gönüllü katılan 535 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada katılan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı düzeylerinin tespit edilmesinde `Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Ölçeği`, iş-yaşam dengesi düzeylerinin tespit edilmesinde ise `İş-Yaşam Dengesi Ölçeği` kullanılmıştır. Ölçeklerden elde edilen veriler SPSS 18 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın verileri değerlendirirken tanımlayıcı istatistik metotları (frekans, ortalama, standart sapma) kullanılmıştır. Örneklem katılımcılarının seçiminde, eğitim kademeleri köy ve şehir merkezi bazında tabakalı örnekleme metodu kullanılarak sınıflandırılmıştır. Araştırma seçilen okullardaki 535 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda hipotez testlerinin analiz edilmesinde bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi(Anova), tukey testi, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılmıştır.Araştırma sonucunda, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilgili olumlu görüşe sahip oldukları ancak ÖVD düzeylerinin çok yüksek olmadığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı düzeyleri cinsiyet, görev durumu, öğrenim durumu, kıdem, bulunduğu okulda çalışma süresi, branşı, okul türü ve yaş değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaşmamaktadır. Buna karşın öğretmenlerin iş yaşam dengesi düzeyleri orta seviyededir. İş yaşam dengesi ve alt boyutlarında kıdem ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılaşma görülmezken iş yaşam uyumu alt boyutunda görev ve yaş değişkenlerine göre yaşamı ihmal etme alt boyutunda cinsiyet, okulda çalışma süresi ve okul türü değişkenlerine göre, yaşamın işten ibaret olması alt boyutunda öğrenim durumu değişkenine göre, iş yaşam dengesi genelinde ise görev ve yaş değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaşmanın olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı ile iş yaşam dengeleri geneli arasında anlamlı bir ilişki görülmezken iş yaşam dengesinin alt boyutları olan yaşamı ihmal etme ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında pozitif yönlü düşük düzeyli anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Buna karşın örgütsel vatandaşlık davranışı ile kendine zaman ayırma ve yaşamın işten ibaret olması alt boyutları arasında negatif yönlü düşük düzeyli anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Bu düşük düzeyli ilişkilerin saptanması dolayısıyla bu değişkenlerin birbirini yordama durumuna da bakılmıştır. Yapılan regresyon analizinde iş yaşam dengesinin kendine zaman ayırma ve yaşamın işten ibaret olması alt boyutlarının örgütsel vatandaşlık davranışını negatif yönde düşük düzeyde yordarken yaşamı ihmal etme alt boyutunun ise örgütsel vatandaşlık davranışını pozitif yönde düşük düzeyde yordadığı saptanmıştır. Sonuç olarak, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı demografik değişkenler bakımından anlamlı farklılıklar göstermezken iş yaşam dengesi geneli ve alt boyutlarının bazı değişkenlere göre anlamlı farklılıklar gösterdiği ifade edilebilir. Bunun yanında öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı ve iş yaşam dengesi geneli arasında ilişki tespit edilmezken iş yaşam dengesinin bazı alt boyutlarının örgütsel vatandaşlık davranışını düşük düzeyde yordadığı söylenebilir.

This study was carried out to determine the relationship between organizational citizenship behaviors and work life balances of school principals and teachers working in state kindergarten, primary schools, secondary schools and high schools in Ödemiş, İzmir. With this research, it is planned to determine the level of organizational citizenship behavior and the level of work life balance in terms of demographic characteristics of teachers and whether there is any difference in terms of gender, duty, education level, seniority, working time in the school, branch, type of school and age variables and the relationship between these two concepts. The universe of the study consists of school administrators and teachers working in public kindergarten, primary, secondary and high school schools operating in Ödemiş district of İzmir province. The research was applied to the whole universe. The sample was conducted on 535 volunteer teachers. The Organizational Citizenship Behavior Scale was used to determine the levels of organizational citizenship behavior of teachers and the Work-Life Balance Scale was used to determine the level of work-life balance of teachers. Data obtained from the scales were analyzed using SPSS 18 program. Descriptive statistical methods (frequency, mean, standard deviation) were used to evaluate the data of the study. In the selection of the sample participants, the education levels were classified by stratified sampling method on the basis of village and city center, and were carried out on 535 teachers in selected schools. In the light of the data obtained, independent sample t-test, one-way analysis of variance (Anova), tukey test, correlation and regression analysis were used to analyze the hypothesis tests. As a result of the research, it was determined that teachers had positive opinions about organizational citizenship behavior but their levels were not very high. The levels of organizational citizenship behavior of teachers do not differ significantly according to gender, job status, education level, seniority, working time in the school, branch, school type and age variables. On the other hand, the teachers' work life balance levels are moderate. While there is no significant difference in work life balance and sub-dimensions according to seniority and branch variables; at work life compliance sub-dimension according to task and age variables; at life neglect sub-dimension accorging to gender, working time in school and type of school; at life consisting of only work sub-dimention according to educational status; in terms of work life balance, it was determined that there is a significant differentiation according to task and age variables. In addition, there was no significant relationship between the organizational citizenship behavior of the teachers and the work life balance, but there was a significant low-level significant relationship between life neglect and organizational citizenship behavior. On the other hand, a significant low level negative correlation was found between organizational citizenship behavior and self-time sub-dimention, life consisting of only work sub-dimention. Because of the determination of these low-level relationships, it is also examined that these variables are predictive of one another. In the regression analysis, it was found that work life balance predicted self-time and life consisting of only work subscales negatively predicted organizational citizenship behavior at low level, and life neglect sub-dimension positively predicted organizational citizenship behavior at low level. As a result, while the organizational citizenship behavior of the teachers does not show significant differences in terms of demographic variables, it can be stated that the work life balance and the sub-dimensions differ significantly according to some variables. Besides, while the relationship between teachers' organizational citizenship behavior and work life balance is not determined, it can be said that some sub-dimensions of work life balance predict organizational citizenship behavior at a low level.