Memtimin Hoşur`un `Kum Baskan Şeher` romanı (İnceleme-metin-aktarma-dizin)

Abstract

Uygurlar Türkleri zengin bir edebiyat geleneğine sahiptir. Çinliler ile yaptıkları mücadeleler nedeniyle halkta derin izler bırakmış ve bunun sonucunda sözlü Uygur edebiyatına önemli destanlar kazandırmıştır. Bu destanlar günümüzde yerini romanlara bırakmıştır. Yazarlar eserlerini Uygur halkına dersler vermek amacıyla hikayeci anlatım ile kaleme almıştır. Eserler sanat değeri taşımaktan ziyade halkta birlik ve uyanış bilinci oluşturmaya çalışmaktadır. Uygur edebiyatında önemli yere sahip olan Memtimin Hoşur'un Kum Baskan Şeher adlı eseri, çalışmamıza konu olmaktadır. Çalışmamız beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümde Uygur Türkleri, Uygur Türkçesi, Uygur Edebiyatı ve Uygur Romanı ele alınmıştır. İnceleme bölümünde ise yazarın hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra romanın materyal ve teknik unsurları iki alt başlık altında değerlendirilmiştir. Metinler bölümünde ise ilk önce eserin transkribe edilmiş ardından Türkiye Türkçesine aktarılmış hali yer almaktadır. Aktarmadan sonra orijinal metin bu bölüme eklenmiştir. Sonuç bölümünde tezin değerlendirilmesi yapılıp Dizin-Sözlük, çalışmanın sonunda ayrı bir bölüm olarak verilmiştir. Bu çalışmayla Uygur edebiyatının nadide eserlerinden biri olan Kum Baskan Şeher Türk edebiyatına kazandırılmaya çalışılmıştır.

Uighur Turks have a rich literary tradition. Their struggles with the Chinese had left a deep mark on the public and as a result it gained important epics in the oral Uighur literature. These epics have been replaced by novels nowadays. The authors wrote their Works using a storytelling narration in order to give lessons to the Uighur people. The works tries to create unity and raising awareness in public rather than carrying art value. The subject of this study is Memtimin Hoshur's work, Qum Basqan Sheher, which has an important place in Uighur literature. This study consists of five chapters. In the introduction Uighur Turks, Uighur Turkish, Uighur Literature and Uighur Novel are discussed. In the review section, after giving information about the life, literary personality and works of the author, the material and technical elements of the novel were evaluated under two sub-headings. In the Text section, the work first were transcribed then Turkey Turkish translated version of the work was given. After the translated version, the original text is also added to this section. In the conclusion section, the thesis was evaluated and Index-Dictionary had been given as a separate section at the end of the study. In this study, as one of the rare works of Uighur literature, Qum Basqan Sheher was tried to be regained its status in Turkish literature.