Ahlâki kavramlar üzerinden bir kıyaslama Immanuel kant ve Ahmet Hamdi Akseki örneği

Abstract

Ahlâk, sosyal bir varlık olan insanın, toplum içinde birey olarak nasıl davranması gerektiğini belirlemeye çalışan veya tartışan, araştıran bir bilimdir. Ahlâk, insanın diğer insanlar ve diğer varlıklarla ilişkisinde, ideal olan davranış normuna yönlendirir. Ahlâk insanın yol haritasıdır ve insanın eyleminin ilkesidir. Ahlâkın tarihi, insanlık tarihiyle eşit bir tarihtir, çünkü ahlâkın hem konusu hem aktörü hem de muhatabı insandır. İlk insandan beri ahlâkilik ve ahlâk anlayışları bulunmaktadır. Bütün dinler ahlâk öğretisi tayin etmiştir. Bununla beraber filozoflar da ahlâk üzerine düşünmüşler ve eserler ortaya koymuşlardır. Bazı filozoflar ahlâkı dinden bağımsız olarak ele alırken bazı filozoflar ise ahlâkı dinle ilişkilendirmişlerdir. Bu çalışma, aydınlanma döneminin büyük filozofu Immanuel Kant ile son yüzyılın en önemli İslam âlimlerinden Ahmet Hamdi Akseki'nin ahlâk kavramlarını kıyaslama çalışmasıdır. Immanuel Kant ahlâk konusunda kurucu bir filozoftur. Felsefe tarihindeki ahlâk sistemlerini reddederek, yeni bir ahlâk anlayışı ortaya koymuş, ahlâkta insanı, kesinliği ve evrenselliği önceleyen ödev ahlâkını önermiştir. Ahmet Hamdi Akseki ise İslam ahlâkının yegâne ahlâk sistemi olduğuna inanmakla beraber, felsefe tarihindeki ahlâk ekollerini de inceleyerek, hepsi hakkında önemli bir kritik yapmıştır. İncelediği filozoflar içinde Immanuel Kant da bulunmaktadır ve Kant'ı diğer filozoflara göre daha çok takdir etmektedir. Bu iki büyük düşünce insanının ahlâk nazariyeleri içinde, ödev, yükümlülük, özgürlük, sorumluluk, niyet ve vicdan konuları önemli yer tutmaktadır. Bu çalışmadaki kıyaslama bu kavramlar çerçevesindedir. Anahtar Kelimeler: Immanuel Kant, Ahmet Hamdi Akseki, Ahlâk, Ödev, Yükümlülük, Sorumluluk, Özgürlük, Niyet, Vicdan, Ahlâk Felsefesi

Morality is a science that tries to determine how a social being should behave as an individual in society. At the same time, it also discusses and explores this subject. Morality idealizes the relationship of man with other people and other beings as a guideline. The history of morality is parallel to the history of mankind because the man is both the subject, the actor and the responder of morality. Fron the being human there were ethics and morality as well. All religions have appointed morality. In addition to that, philosophers have also thought about this science and its artifacts. While some philosophers consider ethics independently from the religion, some philosophers associate morality with religion. This study is the comparison of the moral concepts between Immanuel Kant who is the great philosopher of the Enlightenment period, and Ahmet Hamdi Akseki, one of the most important Islamic scholar of the last century. Immanuel Kant is a founding philosopher on morality. He rejected the moral systems in the history of philosophy, proposed a new moral understanding, and proposed morality that prioritizes humanity, certainty, and universality. Although Ahmet Hamdi Akseki believes that Islamic morality is the only moral system, he has also done important critiques about all the moral ecoles in the history of philosophy by researching them. Immanuel Kant was one of the philosophers that he studied and Kant was the philosopher more appreciated by him. The subjects of homework, obligation, freedom, responsibility, intention, and conscience have an important place in the morals of these two great thinkers. The comparison in this study is within the framework of these concepts. Keywords: Immanuel Kant, Ahmet Hamdi Akseki, Morality, Duty, Obligation, Responsibility, Freedom, Intent, Conscience, Morality Concepts