Amerikan Board misyonerliği ve 1892-1893 Merzifon Ermeni İsyanına etkileri

Abstract

Bu çalışmanın konusu Osmanlı Devletinin 19. yüzyılın başından itibaren maruz kaldığı misyonerlik çalışmaları kapsamında Amerikan Board teşkilatının yürüttüğü faaliyetler ve bu faaliyetlerin Merzifon Ermeni İsyanlarına etkileridir. Avrupa ve Amerika'da Hıristiyanlığı yaymak için birçok misyoner teşkilatları kurulmuştur. Anadolu'da en çok etkiye sahip olan misyoner teşkilatlarından birisi de 27 Haziran 1810 yılında Boston'da kurulan Amerikan Board teşkilatıdır. Osmanlı Devleti sınırları içinde kalan `Kutsal Topraklar` Amerika'daki Protestan misyoner örgütlerinin en önemlilerinden biri olan bu teşkilatın öncelikli hedefleri arasında yer almıştır. Bu teşkilat kısa sürede Çin, Hindistan, Güney Amerika, Afrika ve Hıristiyanlığın çıkış noktası olan Ortadoğu'ya misyonerler göndermiştir.Amerikan Board, Osmanlı topraklarındaki faaliyetlerine 1820 yılı başlarında başlamıştır. Osmanlı topraklarına gönderilen ilk Amerikan Board üyeleri; Pliny Fisk ve Levi Parsons adlı iki misyonerdir. Yapılan ilk keşif çalışmaları sonucunda Müslümanlar üzerinde bir etki gösteremeyeceklerini anlayan misyonerler Osmanlı topraklarında yaşayan Hıristiyan azınlık üzerinde faaliyetlerini yoğunlaştırmışlardır. Amerikan Board teşkilatı özellikle Rumlar, Ermeniler ve Bulgarlar arasında misyonerlik faaliyetlerine ağırlık vermişlerdir.Amerikan Board teşkilatının misyonerlik faaliyetleri kapsamında Osmanlı Devleti içinde yeni kiliseler açılmış, eğitim faaliyetlerine ağırlık verilerek devamlı okullar açılmış, hastaneler ve dispanserler kurulmuş, Protestanlık yayılmış ve özellikle Protestanlığı seçenlerin ve Protestanlığa ısındırılanların ekonomik yönden güçlendirilmesi amacıyla ticarethaneler kurulmuştur. Bu faaliyetler kapsamında Osmanlı Devleti içinde bulunan milletlerin milliyetçilik duyguları kabartılarak devlete başkaldırmaları sağlanmıştır. Bu başkaldırılardan birisi de 1892-1893 Merzifon Ermeni isyanıdır.Anahtar Kelimeler: Misyon, Misyonerlik, Amerikan Board, Merzifon AmerikanKoleji, Merzifon Ermeni isyanı.

The subject of this research is the effect of the activities of the American Board organization on the Merzifon Armenian events in the scope of missionary activities that Ottoman State was exposed at the beginning of the 19. Century. Many missionary organizations were established to spread Christianity in Europe and America. One of the missionary organizations which had the greatest effect was American Board representative organization founded in Boston in June 27, 1810 in Anatolia. `Holy Lands` which was within the boundaries of the Ottoman Empire are among the primary targets of this organization which is one of the most important American Protestant missionary organizations. In a short time, this organization sent out missionaries to China, India, South America, Africa and the Middle East which is birthplace of Christianity. American Board started its activities at the Ottoman Empire's land in the early 1820s. The first members of the American Board sent to the Ottoman Empire are Pliny Fisk and Levi Parsons. After the first examinations missionaries understood that they couldn't have effect on Muslims so they intensified their activities on the Christian minority living in the Ottoman lands. American Board Organization especially emphasized on Greeks, Armenians and Bulgarians about their missionary activities.In the scope of missionary activities of the American Board Organization inside the Ottoman State, continuously new churches and schools were opened, new hospitals and dispensaries were established, the Protestantism were spread and new trading establishments were organized to support the people that chose Protestantism. In the scope of these activities the nations of the Ottoman Empire had been revolted against the state by using the nationalism feeling of the people. One of these revolts was 1892-1893 Merzifon Armenian revolt.Key Words: Mission, Missionary, American Board, Merzifon American College,Merzifon Armenian Revolt.