Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde mahpushane (1923-1980)

Abstract

Mekân olarak mahpushanenin hem Dünya tarihinde hem de Türk tarihinde köklü bir geçmişi vardır. Adaletin korunması ve egemenliğin devamlılığı için mahpushaneler önemli bir yer tutmaktadır. Fiilen suç işlemekle hükümlü olanların yanında filozofların, sanatçıların, yazarların ve şairlerin de mahpushaneye düştüğü görülmektedir.Bu çalışmanın amacı Cumhuriyet döneminde (1923-1980) eser vermiş şairlerin mahpushane kavramını nasıl algıladığını, bir metafor olarak şiirlerinde nasıl kullandığını ve yorumladığını tespit etmektir. Edebi eserler üzerinden böyle bir araştırmanın yapılması dönemin psikolojik, sosyolojik, eğitim, kültürel ve siyasal hayatı hakkında bilgi edinmemizi sağlaması bakımından önemlidir. Mahpushaneye düşüp bu temayı konu alan şairler olduğu gibi mahpushane girmemiş şairlerin de bu temayla şiir yazdığı görülmektedir.Bu çalışmada, Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında 1923 ile 1980 yılları arasında eser veren 20 şairin hapishane temalı şiirleri taranmıştır. Şiir çözümleme yöntemi olarak içerik analizi yapılmıştır. Edebi eserlerin insan hayatı ve toplumu yansıttığı tezinden hareketle şiir türünde tema olarak mahpushanenin birçok açıdan incelenebileceği görülmüştür. Mahpushanenin tarih boyunca fiziksel koşullarındaki değişimi, kullanım amacı ve işlevi, mahkumların halleri ve özellikleri hakkında çarpıcı bilgilere rastlanmaktadır. Elde edilen bu bilgiler tarihimize ve kültürümüze ışık tutması bakımından önemlidir.1923-1980 yılları arasında eser veren 20 şaire ait tüm şiirleri incelendiğinde dönemin siyaseti, iktidar tarafından uygulanan baskı ve yasaklar, ceza verme biçimleri ve hapishanelerin fiziksel koşulları hakkında tespitler yapılmıştır. Hapishane bir eğitim yeri olarak ele alındığında tutsakların burada marangozluk, kalaycılık, terzilik gibi meslekleri öğrendiği görülmüştür. Yine mahkumların okuma-yazma öğrendikleri de anlaşılmaktadır. Ruhsal değişim sadece mahkûmlarla sınırlı kalmamış, mahkûm yakınlarını da kapsadığı tespit edilmiştir. Bir imge ve simge olarak bakıldığında şiirde yalnızlık, ölüm, sevgiliden ayrı olma, gece, karanlık, siyah gibi anlamlara karşılık geldiği saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Mahpushane, Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri, şiir.

As a venue, prison has a deep-rooted background in both World and Turkish history. For the protection of justice and continuity of sovereignty, prisons have an important place. In addition to those who are actually convicted of committing crimes, philosophers, artists, writers, and poets also appear to be in prison.The purpose of this study is to determine how poets who made a work in the Republican period (1923-1980) perceived the concept of prison, how it used and interpreted it as a metaphor. Performing such a research on literary works is important in terms of enabling us to learn about the psychological, sociological, educational, cultural and political life of the period. It is seen that poets who did not go to prison and wrote poetry with this theme, as well as poets who fell into prison. In this study, the prison-themed poems of 20 poets who wrote works in the Republican Period Turkish Literature between 1923 and 1980 were scanned. Content analysis was carried out as a method of poetry analysis.Based on the thesis that literary works reflect human life and society, it has been seen that prison can be examined in many aspects as a theme in poetry type. Striking information about the change in the physical conditions of the prison, its purpose and function, the states and characteristics of the prisoners are encountered. This information obtained is important in terms of shedding light on our history and culture.When all the poems of 20 poets who wrote between 1923-1980 were examined, determinations were made about the politics of the period, the pressure and prohibitions imposed by the government, the forms of punishment and the physical conditions of the prisons. When prison is considered as a training place, it is seen that prisoners have learned professions such as carpentry, tinning, and tailoring. It is also understood that prisoners learned to read and write. Spiritual change was not only limited to prisoners, but it was also found to include relatives of prisoners. When viewed as an image and symbol, it has been determined that it corresponds to meanings such as loneliness, death, separation from lover, night, darkness, black.Keywords: Prison, Republican Period Turkish Poetry, poetry