Memlûkların Güneydoğu Anadolu`da bıraktığı mimari izler

Abstract

1250-1517 let sistemi bakımından dünya çapında yılları arasında Mısır ve Suriye'de hükmeden ve devlet sistemi bakımından dünya çapında bir orijinaliteye sahip olan Memluk Devleti, Ortaçağ Türk-İslam devletleri arasında müstesna bir öneme sahiptir. Ayrıca hükümdarlıklarını neredeyse yarım asır sürdürmeleri de Memluk'u tarihte önemli kılmaktadır. Böyle güçlü ve uzun dönemli bir devletin, elbette sanat alanında bıraktığı eserleri de çeşitlidir ve kaçınılmaz şekilde şahsına münhasırdır. Memlukların el yazmaları, günlük kullanılan eşya üretimi, mimari alan ve süsleme tekniklerine kendi karakterlerini yansıttıkları bilinmektedir. Özellikle mimari alanda hem yapım hem de bezeme tekniklerinde Memluk imzası sayılan birçok özellik bulunmaktadır. Memluklar'ın en ihtişamlı eseleri başkentlerinde yani Kahire'dedir. Ancak sınırlarını genişlettikçe ulaşılan şehirlerde de mimari doku üzerine varlıklarını nakletmeyi başardıkları görülmektedir. Sultan Melik ez-Zahir Rükneddin Baybars el-Bundukdari döneminde Memluk bugün ki Kayseri sınırlarına kadar ulaşmayı başardı. Bugün ki Güneydoğu Anadolu, parçalanmaya başlayana ve nihayetinde Osmanlı Devleti tarafından kendi topraklarına dahil edilene kadar Memluk Devleti'ne aitti. Tahta geçen sultanlar, Memluk Devleti sınırları içindeki her şehirde olduğu gibi Güneydoğu Anadolu'daki şehirlerde de tahrip olan kale, cami, medrese gibi mimari yapıları onardı veya kendi isimlerine ait yeni yapılar inşa etti veya kullanım eksiklerine göre bazı kalelere ekleme yaptı. İşte mimarideki tüm bu gelişmeler esasında Memluklar kendilerinden bir izi bu yapılarda bırakmayı başardı. Güneydoğu Anadolu'da Memluk Devletine ait üç şehirde; Gaziantep, Şanlıurfa ve Adıyaman, mimari eserler bulunmaktadır. Bu yapılara ait özelliklerin Memluklara ait olup olmadığı mimari yapı ve bezemelerden anlaşılmaktadır.

Mamluk State, which governed Egypt and Syria between the years 1250-1517 and had a worldwide governing system originality, is very important between middle age Turkish- Islam states. Besides,Mamluk state had almost a half century sovereignty. Because of these reasons, the state became important in the history. The powerful and long lasting Mamluk state left various specific and artistic pieces behind. Manuscript,daily used good, architecture and ornament technic of Mamluks reflected its own specific character. Especially, Mamluks affected architectural decorations and constructions.The most glorious Mamluk constructions were in its capitol, Cairo. After the state broadened its borders, it affected architectural structure of other cities. During the reign of the Sultan El MELIKEZ ZAHIR RUKNEDDIN BIBERS EL BUNDUCDARI, Mamlukstate expanded its borders near Kayseri.Mamluk state ruled over South-east Anatolia until the territory was governed by the sovereignty of the Ottoman Empire. The Sultans who reigned the Mamluk state contributed the renovation of destroyed castles, mosques and madrasahs. Furthermore, they made a profound contribution to the construction of buildings which was called their names. Besides, they renovated and constructed castles. Mamluk state managed to leave their cultural heritage on these buildings.Various architectural buildings exist in Gaziantep, Sanlıurfa and Adıyaman which belonged toMamluk state. Mamluk architectural structure and decorations can be seen on these buildings.