Kilikya, Kommagene ve Antakya mozaiklerinde yapı betimlemeleri ve türleri

Abstract

Çeşitli malzemeler üzerindeki yapı betimlemelerinin geçmişi oldukça eskiye gider. MÖ 6. yüzyılda Grek vazolarında, Helenistik Dönem'de resim ve mozaikte, Roma Dönemi'nde özellikle kabartmalarda bunların örneklerini görmek mümkündür.Bu çalışmada, Kilikya ve Kommagene Bölgeleri ile Roma Dönemi'nde mozaik sanatı bakımından en önemli merkezlerden biri olan Antiokheia ve yakın çevresinde günümüze kadar ortaya çıkarılmış olan mozaikler üzerindeki çeşitli yapı betimlemeleri, bu yapıların kompozisyon içindeki işlevi ve bunların tipolojisi ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Bu bağlamda öncelikle mitolojik hikayelerin betimlendiği mozaiklerdeki yapılar bir grup olarak ele alınmıştır. Çalışmanın belki de en önemli grubunu sayıca az olsa da kent betimlemelerinde yer alan yapılar oluşturmaktadır. Bu bağlamda oldukça iyi korunmuş olmalarıyla dikkati çeken iki örnek; Kelenderis Mozaiği ve Antiokheia'dan Yakto Mozaiği çalışmanın bu bölümünün ana malzemesini oluşturmaktadır. Bunlardan Yakto Mozaiği'nin -birçok araştırmacı tarafından değerlendirilmiş olsa da- her zaman yeni yorumlara açık bir örnek olduğunu düşünüyoruz. Bu yüzden bu mozaik hakkında kendi değerlendirmelerimizi de sunmaya çalıştık. Kilikya Bölgesinden tek örnek olan Kelenderis Mozaiği'nde, Madaba Mozaiği'nden farklı olarak ayrıntılı bir şekilde tek bir kentin betimlendiği görülmektedir.Çalışmanın son grubunu ise özellikle Geç Antik Çağ'da Roma dünyasında yaygınlaşan kırsal yaşamın yansıtıldığı ve bu temayla bağlantılı yapıların da betimlendiği `pastoral` manzaralar gelir. Bu grubun en önemli örneği ise Kommagene Germanikeiası'nda gün ışığına çıkarılmış olan mozaiktir. Bu dönemde çok geniş bir alanda benzerlerini gördüğümüz bu mozaikler üzerindeki yapı tipleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın değerlendirme bölümünde, mozaikler üzerinde tiplerini belirlediğimiz yapı betimlemelerinin işlevleri üzerine daha önce yapılan değerlendirmeler ele alındıktan sonra varsa kendi önerilerimiz de sunulmuştur. Özellikle farklı dönemlere ait mozaikler üzerindeki yapıların mimari özellikleri ve bunların birbiriyle olan ilişkileri, ünik olan veya birbirine benzeyen tipler ele alınarak bir sonuca varmaya çalışılmıştır. Böylece, iki coğrafi bölgenin ve Antik Çağ'da Suriye'nin bir parçasını oluşturan Antiokheia'nın mozaik sanatında görülen yapı betimlemelerinin karakteri konusunda çeşitli öneriler getirilmiştir.

The depictions of architectural structure on various materials can be seen in different periods of ancient times. It is possible to find its examples on the Greek vases in the 6th century BC, in the paintings and mosaics during the Hellenistic period, and in the reliefs during the Roman period. In this study, various depictions of structure in the mosaics unearthed until today in Cilicia and Commagene regions and Antioch on-the Orontes and it's vicinity, which is one of the most important centers of mosaic art in the Roman period; the functions of those structures within the composition; and its typology have been examined. In this context, the structures in the mosaics, in which the mythological stories are depicted, are primarily addressed as a group. The structures among the city depictions comprise probably the most important group of the study, although it is a few in number. In this context, the Kelenderis Mosaic from Cilicia and the Yakto Mosaic from Antioch on-the Orontes, two examples drawing attention with regard to being well protected, are the main material of this part in the study. The Yakto Mosaic is considered to be always open to new interpretations, even if it has already been examined by many researchers. Therefore, we tried to present our assessment on this mosaic. It is observed that only one city was depicted in detail in the Kelenderis Mosaic, the unique example from the Cilicia region, on that sense different than the Madaba Mosaic. In the last group of study, the `pastoral` views, in which the rural life spreading in the Roman world during the late Antiquity is reflected and the structures related to that theme are depicted, have been examined. The most crucial example of this group is the mosaic uncovered in Germanicia in Commagene. The structure types in these mosaics, whose likes are found in a vast area in that period, are assessed. In the assessment chapter of study, the former assessments on the functions of depictions of structure, whose types we identified on mosaics, are analyzed; then, we present our suggestions, if any. Especially the architectural features of structures on the mosaics from various periods and their relationship are addressed by analyzing the unique and similar types. Thereby, several suggestions are presented about the character of depictions of structure in mosaic arts from two regions and Antioch on-the Orontes which was a part of Syria in the ancient times.