Genel liseler ile meslek liseleri öğrencilerinin mesleki yönelimlerini etkileyen faktörler

Abstract

BÖLÜM VII ÖZET Bu araştırmada, genel liseler ile meslek liseleri öğrencilerinin çeşitli mesleklere yönelmelerini sağlayan yüksek öğretim programlarını seçmelerini etkileyen faktörler incelenmiştir. Çalışmada öğrencilerin bireysel ve sosyo-ekonomik nitelikleri ile ilgili 20 denence sınanmıştır. Araştırmanın evrenini Amasya ili merkez ve diğer ilçelerdeki genel, mesleki ve teknik liselerde 1991-1992 öğretim yılında kayıtlı öğrenciler oluşturmuştur. Araştırma örneklemine öğrenci seçiminde; lise son sınıf öğrencilerinin ÖSYM sınavlarına hazırlanmaları ile yetenek ve ilgilerine göre bir yüksek öğretim kurumuna girmek için çaba harcayacakları dikkate alınarak, anket ve envanteri daha özenli dolduracakları düşüncesiyle, araştırmanın örnekleri lise son sınıf öğrencilerinden oluşturulmuştur. Araştırmanın örneklem gruplarındaki öğrencilerine Prof. Dr. Muharrem KEPÇEO?LU tarafından hazırlanan Mesleki Yönelim Envanteri ile araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Anketi uygulanmıştır. Araştırmada istatistiksel model, gruplar arasında fark olup olmadığının test edilmesidir.Denencelerin özelliğine göre veri analiz tekniği olarak tek yönlü varyans analizi (F-testi) uygulanmıştır. Varyans analizi sonucun da gruplar arasında önemli bir fark çıktığında, farkın 166167 hangi gruplar arasında olduğunu bulabilmek içinde, t-testi tekniği kullanılmıştır. Erkek öğrencilerin teknik ve fen, idare ve ekonomi mesleki yönelimleri kızlara göre daha yüksek olurken; sosyal bilimler, tıp ve sağlık, edebiyat ve dil ile güzel sanatlar alanlarında ise kız öğrencilerin mesleki yönelimlerinin erkeklerden daha yüksek olduğunu gösteren bulgular elde edilmiştir. Öğrencilerin, öğrenim gördükleri lise türleri ile mesleki yönelimleri arasında önemli farklar olduğunu gösteren bulgular elde edilmiştir. Teknik ve fen yönelim alanında endüstri meslek, ziraat meslek ve genel lise öğrencilerinin; sosyal bilimler alanında imam-hatip, sağlık meslek, ziraat meslek ve kız meslek lisesi öğrencilerinin; tıp ve sağlıkta lise ve sağlık meslek lisesi öğrencilerinin; idare ve ekonomide ticaret, imam-hatip ve Anadolu lisesi öğrencilerinin; edebiyat ve dilde imam-hatip, ticaret ve genel lise öğrencilerinin; güzel sanatlarda kız meslek ve genel lise. öğrencilerinin mesleki yönelimlerinin diğer lise öğrencilerine göre daha yüksek olduğu biçiminde bulgular elde edilmiştir. öğrencilerin genel yetenek (zeka) düzeylerini algı lamaları ile teknik ve fen, sosyal bilimler mesleki yönelimleri arasında önemli farklılıklar olduğu şeklinde bulgular elde edilmiştir. Genel yetenek düzeylerini yüksek olarak algılayan öğrenciler teknik ve fen; orta olarak algılayanlar ise168 sosyal bilimler mesleki alanına yönelmeleri daha yüksek oranda olmuştur. öğrencilerin tıp ve sağlık, idare ve ekonomi, edebiyat ve dil ile güzel sanatlar yönelim alanlarında ise anlamlı bir farkın olmadığı ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin özel yeteneklerini algılayış biçimine göre mesleki yönelim alanları arasında önemli fark ortaya çıkmıştır. Sözel düşünme alanında kendilerini yetenekli gören öğrenciler sosyal bilimler, idare ve ekonomi ile edebiyat ve dil alanına; sayısal düşünme, şekil ilişkileri, uzay ilişkileri ve mekanik düşünme alanlarında kendilerini yetenekli görenler ise teknik ve fen, tıp ve sağlık alanlarına; resim, tiyatro ve müzik alanında yetenekli görenler ise güzel sanatlar alanına diğer yönelim alanlarından da ha çok yöneldikleri biçiminde bulgular elde edilmiştir. Öğrencilerin gelecekteki yaşama düzeylerini algı lamaları ile mesleki yönelimleri arasında anlamlı bir farkın bulunduğunu gösteren bulgular elde edilememiştir. Özel dershanelere devam ederek üniversite giriş sınavlarına hazırlanan Öğrencilerin teknik ve fen, tıp ve sağlık mesleki yönelimleri kendi başlarına ve okuldaki kurslarla sınavlara hazırlananlar ile hiç bir hazırlık yapmadan sınava girecek öğrencilerden daha yüksek olduğu şeklinde bulgular elde edilmiştir. İdare ve ekonomi, edebiyat ve dil ile güzel sanatlar alanlarında ise sınava hazırlanış biçimlerinin öğrencilerin mesleki yönelimlerini etkilemediği görülmüştür.169 Üniversite giriş sınavlarından, girmeyi düşündükleri yüksek öğretim programı için alabilecekleri puanı tahmin edebilen öğrencilerin teknik ve fen ile tıp ve sağlık alanlarına ilgilerinin daha fazla olduğu şeklindeki bulgular denence-7 'nin test edilmesiyle elde edilmiştir. öğrencilerin sosyal bilimler, idare ve ekonomi, edebiyat ve dil ile güzel sanatlar mesleki yönelim alanlarına ilgilerini ile anılan sınavdan alabilecekleri puanı tahmin edebilmeleri arasında bir ilişki bulunamamıştır. Yapılan istatistik analizlere göre; araştırma yapılan örneklemde, öğrencilerin akademik başarılarını algılamaları ile mesleki yönelimleri arasında bir ilişki gözlenmemiştir. öğrencilerin sahip oldukları mesleki değerlerle tıp ve sağlık, edebiyat ve dil ile güzel sanatlar alanlarına ilgileri arasında anlamlı bir fark bulunmamasına karşılık; teknik ve fen, sosyal bilimler ile idare ve ekonomi alanları arasında anlamlı farklılıklar gözlenmiş tir, öğrencilerin teknik ve fen alanındaki mesleklere yönelmelerinde çok para kazanma, düzenli yaşama ve yetenekleri kullanma; sosyal bilimler alanındaki mesleklere yönelmelerinde liderlik, çalışma arkadaşlarıyla işbirliği ile değişik ve yeni yaşantılar kazanma; idare ve ekonomi alanındaki mesleklere yönelmelerinde liderlik, çok para kazanma, çalışma arkadaşlarıyla işbirliği ve düzenli ya şama değerlerinin diğer mesleki değerlerden daha etkili olduğu söylenebilir. Yüksek öğretim programının kazandıracağı geleceğin170 öğrenciye verebileceği duygusal tepkiler ile öğrencilerin mesleki ilgileri arasında anlamlı bir fark bulunamamış tır. Babanın öğretim düzeyi ile öğrencilerin teknik ve fen, sosyal bilimler ve güzel sanatlar mesleki yönelimleri arasında anlamlı bir ilişki bulunurken; tıp ve sağlık, idare ve ekonomi ile güzel sanatlar alanlarında bir iliş ki gözlenmemiştir. Babaları lise ve dengi okul mezunu ile üniversite ve yüksekokul mezunu olan öğrencilerin teknik ve fen ile güzel sanatlar alanlarına ilgileri daha fazla iken, babaları okur-yazar olmayanlar ile okur-yazar ve ilkokul mezunu olanların sosyal bilimler alanına olan ilgileri daha fazla bulunmuştur. Babanın öğretim düzeyi ile öğrencilerin mesleki yönelimleri arasında bulunan ilişki, annenin öğretim düzeyi açısından da aynıdır. öğrencilerin ailelerinin sosyo-ekonomik düzeyi ile teknik ve fen, sosyal bilimler ile güzel sanatlar mesleki yönelim alanlarında anlamlı bir ilişki bulunurken; tıp ve sağlık, idare ve ekonomi ile edebiyat ve dil alanlarında bir ilişki bulunamamışı tır. Aileleri ortanın üstündeki sosyo-ekonomik düzeyde ki öğrencilerin teknik ve fen alanındaki mesleklere ilgileri en fazla olurken; ortanın altı ve alt sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerin sosyal bilimler alanına yönelimleri en yüksek düzeydedir. Ortanın üstü ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerin öğrencilerinin güzel sanatlar171 alanındaki mesleklere ilgileri; alt, ortanın altı ve orta sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerden daha yüksektir. Denence-14'e göre yapılan istatistik analizlere göre; bir meslek edinerek geçekte ulaşmak istedikleri sosyo-ekonomik düzey ile öğrencilerin teknik ve fen ile sosyal bilimler mesleki yönelim alanları arasında anlamlı bir ilişki bulunurken; tıp ve sağlık, idare ve ekonomi, edebiyat ve dil ile güzel sanatlar mesleki yönelim alanları arasında bir ilişki bulunamamıştır. Gelecekte üst sosyo-ekonomik düzeye çıkmak isteyen öğrencilerin teknik ve fen alanına ilgilerinin daha fazla olduğu şeklinde bulgular elde edilmiştir. Gelecekte orta sosyo-ekonomik düzeye çıkmak isteyen öğrencilerin sosyal bilimler mesleki yönelimleri diğer sosyo-ekonomik düzey gruplarından daha fazladır. Bu araştırmada, öğrencilerin baba ve anne tutumlarını algılayış biçimine göre demokratik, otoriter, ilgi siz ve koruyucu olmak üzere dört anne ve baba tutumu grubu oluşturulmuştur. Araştırma bulgularına göre, öğrencilerin baba ve anne tutumları ile mesleki yönelimleri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Öğrencilerin ailelerinin gelir düzeyleri ile teknik ve fen, sosyal bilimler ve güzel sanatlar mesleki yönelimleri arasında anlamlı bir ilişki gözlenirken; tıp ve sağlık, idare ve ekonomi ile edebiyat ve dil alanlarında bir ilişki bulunamamıştır. Üst gelir grubu içindeki ailelerin öğrencilerinin172 teknik ve fen ile güzel sanatlar mesleki yönelimleri diğer gelir düzeylerindeki öğrencilerden daha yüksektir. Buna karşılık öğrencilerin sosyal bilimler alanındaki mesleklere yönelmelerinde; ailenin aylık gelir düzeyi ile mesleki yönelimleri arasında ters bir ilişki ortaya çıkmıştır. Ailenin aylık gelir düzeyi düştükçe öğrencilerin sosyal bilimler mesleki yönelim düzeyleri yükselmektedir. Öğrencilerin baba meslekleri ile teknik ve fen, tıp ve sağlık, idare ve ekonomi, ile edebiyat ve dil mesleki yönelim alanları arasında anlamlı bir fark gözlenmemesine rağmen; sosyal bilimler ile güzel sanatlar yönelim alanları ile baba meslekleri arasında anlamlı fark bulunmuş tur. Babaları serbest meslek sahibi olan öğrencilerin, mesleki yönelimleri; babaları memur-subay, esnaf ve zena- atkar, çiftçi, işçi ve işsiz olanlardan daha düşüktür. Bu bulgulara karşılık, babaları memur-subay ile serbest meslek sahibi olan öğrencilerin güzel sanatlar mesleki yönelimleri yüksek bulunmuştur. öğrencilerin anne meslekleri ile teknik ve fen, sosyal bilimler mesleki yönelimleri arasında anlamlı bir fark bulunurken; diğer mesleki yönelim alanları arasında bir fark bulunamamıştır. Anneleri memur olan öğrencilerin teknik ve fen yönelim alanı en yüksek iken, anneleri ev hanımı olan öğrencilerin sosyal bilimler mesleki yönelimleri en yüksektir. Öğrencilerin baba ve anne mesleklerine göre, yöneldikleri yüksek öğretim programının türünün bütün mesleki yönelim alanlarında değişmediği görülmektedir.173 öğrencilerin bir meslek edinerek gelecekte elde etmek istedikleri aylık gelir ile tıp ve sağlık, idare ve ekonomi ile edebiyat ve dil mesleki yönelim alanları arasında anlamlı bir fark bulunamamasına karşılık; teknik ve fen, sosyal bilimler ile güzel sanatlar mesleki yönelim alanları arasında anlamlı fark elde edilmiştir. Gelecekte yüksek gelir elde etmek isteyen öğrenciler teknik ve fen ile güzel. sanatlar alanına yönelirken; alt düzeydeki gelire razı olan öğrenciler ise sosyal bilimler alanındaki mesleklere yönelmektedirler.