Kıbrıs Türkçesinde sürerlik görünüşü ve -Iyor biçimbirimi: çocuk dili örneklemi

Abstract

Bu çalışmada Radden ve Dirven (2007)'in yaklaşımında belirlenen 13 hâl türü ulamı esas alınarak, Kıbrıs Türkçesindeki durum ve olaylar hâl türlerine göre ulamlara ayrılmış ve hâl türleri bağlamında, doğrudan gözlem yöntemiyle elde edilen çocuk dili verisi üzerinden sınıflanmıştır. Kıbrıs Türkçesinde eylemlerin çocuk dili verisine göre hangi görünüş biçimbirimleri ile işaretlendikleri, hangi belirteçler ile kullanıldıkları belirlenmiştir Bu çalışma KT'de –Iyor biçimbiriminin kullanım kısıtlılığını belirlemesi ve bu kısıtlılıklar için yeni bir hâl türü önermesi açısından önemlidir. Bu çalışmanın sonuçları KT yetişkin dili için ön-biçimleme çalışmaları için bir başlangıç oluşturulmuştur. Ulaşılan en büyük üç hâl türü ulamındaki bitirme (%40,7), tamamlama (%24,6) ve kalıcılığı belirsiz durum (%16,0) eylemlerinin en sık –DI biçimbirimi ile kullanıldığı saptanmıştır. Dördüncü en büyük ulam olan sınırlı edimsellik (% 8,1)eylemleri en sık –Ir biçimbirimi ile kullanılmaktadır. En az kullanım sıklığı sınırlı edimsellik dışında kalan tüm edimsellik ve geçici durum eylemlerinin toplamı (%5,3) –Iyor biçimbirimi ile kullanılmıştır. Bu saptamalar Kıbrıs Türkçesinde –Iyor biçimbiriminin kısıtlı kullanımına işaret etmektedir. Bu çalışma kapsamında Radden ve Dirven (2007)'in yaklaşımındaki görünüşsel özelliklere üç yeni özellik eklenerek hâl türlerinin ayırıcı özelliklerinin saptanmasına katkıda bulunulmuştur. Ayrıca TT'de -Iyor biçimbirimi ile kullanılan yinelemeli edimsellik eylemlerinin Kıbrıs Türkçesi çocuk dili verisinde –Ir biçimbirimi ile kullanılması sonucunda sınırlı yinelemeli edimsellik adını alan yeni bir hâl türü oluşturulmuştur. Anahtar Sözcükler: Görünüş, hâl türleri, Kıbrıs Türkçesi, -Iyor, sınırlı yinelemeli edimsellik, ön-biçimleme.

Naturalistic observation is used to investigate aspectual formation and aspectual morphology of Cypriot Turkish speaking children in their daycare setting. Radden ve Dirven's (2007) maximal and restricted viewing frames, in addition to the time shemas and aspectual features were used to classify statives and actives according to situation types. Situation types of the verbs, morphemes and adverbials in Cypriot Turkish were specified. Based on Radden and Dirven's (2007) approach, this study could act as an onset for the proto-type studies of adult language in Cypriot Turkish.The largest aspectual classes reached in this research were achivements (%40,7), accomplishments (%24,6) and indefinetly lasting states (%16,0). According to children language data, the situation types mentioned above were marked with –DI. The fourth largest group, which is bounded activites (% 8,1) were marked with –Ir. The smallest group composed of all the activities (except bounded activites) and temporary states (%5,3) were marked by –Iyor. These findings points out to the restricted usage of –Iyor in Cypriot Turkish. In this study, three new aspectual features were added to the aspectual features of Raden and Dirven (2007) to provide more distinctive features for the aspectual classes. Moreover, a new aspectual class is added in order to accommodate some verbs, in Cypriot Turkish, that cannot be cllassified by the approach used in the study (bounded iterative activities). Key Words: Aspect, situation types, Cypriot Turkish, -Iyor, bounded iterative activities, proto-type.