Intersectoral resource flows between agricultural and non-agricultural sectors: The Turkish case, 1963-1990

Abstract

Gelişmekte olan ülkelerin, özellikle gelişme dönemlerinin başlarında endüstrileri için gerekli yatırımı oluşturmaları için en etkin yöntem tarımdan tarım dışına kaynak aktarımıdır. Bu önerme, 'tarımsal artık' kavramını kalkınma iktisadının gündemine getirir. Literatürde önemli yer tutmasına karşın, 'tarımsal artık'ın üzerinde herkesin uzlaştığı bir tanımı yoktur. Biz, bu çalışmada Karshenas (1989)'ın önerdiği tanımları esas aldık. Elimizdeki verilerle tarımsal artığı üç ayrı şekilde hesaplama olanağı bulduk. Bu hesaplamaları yapabilmek için detaylı bir veri tabanı gerekir. Bunu oluşturmanın en iyi yolu ise Sosyal Hesaplar Matrisi (SHM) üzerinden çalışmaktır. Bugüne kadar Türkiye için oluşturulan SHM'ler amacımıza uygun şekilde düzenlenmediklerinden, gerekli matrisleri biz oluşturmak durumunda kaldık. Örnek olarak seçtiğimiz 1963, 1968, 1973, 1979, 1985 ve 1990 yılları için SHM'ler oluşturduk; daha sonra bunları tarımsal artık hesaplarında kullandık. Hesaplarımızı hem cari, hem de sabit fiyatlara göre yaptık. Sabit fiyatlı hesaplarda 1981 yılı baz olarak alınmış, tarım sektörünün 'net finansal katkısı' ile 'reel net üretim katkısı'ayrı ayrı hesaplanmıştır. Bunlardan ilkinin GSYİH'ya oranı 1979'a kadar hızlı bir artış göstermiş, bu yıla gelindiğinde artış hızı duralamış, daha sonra ise önemli bir gerileme izlenmiştir. İkincisinin GSYİH'ya oranı ise 1990 yılına gelindiğinde, önemli bir düşüş göstermiştir. Reel net üretim katkısına baktığımızda, tarım sektörünün tarım dışına katkısının 1980'e kadar esas itibariyle iç ticaret hadleri yoluyla olduğu, bu yıldan sonra ise iç ticaret hadlerinin etkisinin azaldığı görülmüştür.

The most effective way for developing countries to generate funds for their early stages of industrial development is using sources from their agricultural sector. This brings the subject of 'agricultural surplus' to the attention of development economists. Even though agricultural surplus holds an important place in the literature, it has no precise definition that everyone agrees upon. For our study, we used the definition suggested by Karshenas (1989). We calculated the agricultural surplus in three different ways. In order to carry out these calculations, we needed a detailed data base. To form a good data base, the best way was to use Social Accounting Matrices (SAM). We constructed SAMs that are necessary for our study for the sample years 1963, 1968, 1973, 1979, 1985 and 1990. Then we used these to calculate the agricultural surplus. Calculations were done in terms of current and fixed prices. 1981 was taken to be the base year for constant price calculations. 'The net financial contribution' and the 'real net product contribution' of agriculture are calculated. The former as a proportion to GNP showed an increase up to 1979; later this increase started to slow down and after 1979 showed an important setback. For the latter, percentage GNP showed a decrease in 1990. Estimates of real net product contribution show that the contribution of agricultural sector up to 1980 was mostly through terms of trade (TT) effect. After 80's, TT effect lost its importance.