Ergenin algıladığı psikolojik kontrol ve özerklik desteği ile gelişimsel sonuçları arasındaki ilişkilerin sosyal problem çözme becerileri açısından incelenmesi

Abstract

Ergenlik süreci biyolojik, psikolojik, çevresel pek çok faktörün de etkisiyle önemli ölçüde değişimlerin olduğu karmaşık bir süreçtir. Alışılmış çevre; sosyal ilişkiler ve aile ilişkileri, dönemin belirgin bir özelliği olan soyut düşünce becerisinin de gelişmesiyle yeniden yapılandırılır ve bir takım uyum süreçleriyle birlikte tekrar deneyimlenmeye başlanır. Özellikle bu dönemde artan özerklik ihtiyacı, ebeveynlerle olan ilişkilerinde de bir takım değişimleri beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla ergenlik sürecinde ebeveynlik uygulamaları büyük önem taşımaktadır. Ergenlik sürecinde yaşanan bu gelişmelerin betimsel açıdan incelenmesi amacıyla gerçekleştirilen bu tez araştırmasında, ergenin algıladığı psikolojik kontrol ve özerklik desteği ile gelişimsel sonuçları olan yalnızlık, saldırganlık ve olumlu sosyal davranışlar arasındaki ilişkilerin sosyal problem çözme becerileri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini Tunceli ve Kayseri illerine bağlı devlet okullarından tesadüfi yolla seçilen yaşları 15 ile 17 arasında değişen 365'i kadın ve 359'u erkek olmak üzere toplamda 724 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında öğrencilere UCLA Yalnızlık Ölçeği, Psikolojik Kontrol Ölçeği, Özerk İradeyi Destekleme Ölçeği, Olumlu Sosyal ve Saldırgan Davranışlar Ölçeği ve Kişilerarası Problem Çözme Envanteri uygulanmıştır. Araştırma analizlerinden elde edilen sonuçlara göre cinsiyet ve yaş temel etkisi anlamlı bulunmuş ancak cinsiyet ve yaş ortak etkisinin anlamlı olmadığı görülmüştür. Cinsiyet temel etkisine bağlı olarak yapılan ileri analizlerde erkeklerin ebeveynlerinden algıladığı psikolojik kontrolün kadınlara oranla yüksek olduğu buna karşı kadınların ise ebeveynlerinden algıladığı özerklik desteğinin erkeklere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Ergenin anne ve babadan algıladığı psikolojik kontrol ve özerklik desteğinin aile gelir durumuna göre (alt, ortanın altı, orta ve ortanın üstü) farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için yapılan analiz sonucunda aile gelir temel etkisinin anlamlı olduğu bulunmuştur. Sonuçta, alt gelir grubunda olduğunu bildiren ergenlerin babadan algılanan özerklik desteğini orta üstü gelir düzeyine sahip ergenlerden düşük algıladığı; benzer şekilde babadan algılanan özerklik desteğini orta altı gelir düzeyine sahip ergenlerin orta ve orta üstü gelir düzeyine sahip ergenlerden düşük algıladığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak farklı gelir düzeylerine sahip ergenlerin algıladığı özerklik desteğinin ailenin gelir düzeyindeki artışa oranla yükseldiği görülmüştür. Araştırmada ele alınan değişkenler arasındaki ilişki Pearson korelasyon katsayısı hesaplanarak incelenmiştir. Sonuçta ebeveynlerinden psikolojik kontrol algılayan ergenlerin, daha fazla saldırganca davranış sergilediği, yalnızlık hissettiği ve sosyal problem çözmede daha az başarılı olduğu diğer taraftan ebeveynlerinden özerklik desteği alan ergenlerin ise daha fazla olumlu sosyal davranışta bulunduğu ve sosyal problem çözme becerilerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Yapısal eşitlik modeli sonuçlarına göre ebeveynlerinden özerklik desteği alan erkeklerin sosyal problem çözme becerilerinin yüksek olduğu ve dolayısıyla daha fazla olumlu sosyal davranış sergilediği diğer taraftan daha az saldırganca davranışlarda bulunduğu tespit edilmiştir. Ebeveynlerinden psikolojik kontrol algılayan kadınların ise sosyal problem çözme becerilerinin düşük olduğu ve kendilerini daha fazla yalnız hissettikleri aynı zamanda daha fazla saldırganca davranış sergiledikleri görülmüştür. Ebeveynlerinden özerklik desteği alan kadınların ise sosyal problem çözme becerilerinin yüksek olduğu ve buna bağlı olarak kendilerini daha az yalnız hissettikleri tespit edilmiştir.

Adolescence is a complex process with significant changes in biological, psychological and environmental factors. The habitual environment, social relations and family relations are restructured with the development of abstract thinking, which is a characteristic of the period, and are re-experienced with a number of adaptation processes. The need for increased autonomy especially during this period, also brings about a number of changes in their relationship with parents. Therefore, parenting practices are of great importance during adolescence. The aim of this thesis is to examine the relations between the psychological control and autonomy support perceived by the adolescent and the developmental consequences of loneliness,aggression and positive social behaviors in terms of social problem solving skills.A total of 724, 365 women and 359 men whose ages are between 15 and 17, were chosen by random means from public schools in Tunceli and Kayseri. The study included the UCLA Loneliness Scale, Psychological Control Scale, Autonomous Support Scale, Positive Social and Aggressive Behavior Scale and Interpersonal Problem Solving Inventory. According to the results obtained from the research analyses, the basic effect of gender and age was found to be significant, but the common effect of gender and age was not significant. Further analyses based on basic effect of gender showed that the psychological control that men perceive from their parents is higher than that of women, whereas the autonomy support that women perceive from their parents is higher than that of men.The analysis to determine whether the psychological control and autonomy support perceived by adolescents from parents differs according to family income status( low, lower-middle,middle, and upper middle) found that the basic effect of family income is significant.Ultimately, perceived autonomy support from father states that the lower income group of adolescents on middle-income adolescents detect low; similarly perceived autonomy support from the father of middle-income level of adolescents with under middle and middle low income levels, it was determined that adolescents with higher detects. As a result, the autonomy support perceived by adolescents with different income levels increased compared to the increase in the income levels of the family.The Pearson Correlation Coefficient between the variable discussed in the study was calculated and examined.As a result, adolescents who perceive psychological control from their parents are more aggressive, feel lonely and are less successful in social problem solving, on the other hand adolescents who receive autonomy support from their parents are more positive in social behaviors and have higher social problem solving skills.According to the Structural equality model results, on the other hand it was determined that men who received autonomy support from their parents had higher social problem solving skills and therefore exihibited more positive social behaviors and less aggressive behavior . Women who perceive psychological control from their parents have low social problem solving skills and feel more alone at the same time more aggressive behavior was found. İt was determined that women who received autonomy support from their parents have high social problem solving skills and therefore feel less alone.