Türk kavram sisteminde renkler

Abstract

Otyzbay, Zhazira, Türk Kavram Sisteminde Renkler, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Melek Erdem, 556 s.Eski dönemlere ait olan sözcükler, o dönemde aynı veya benzer anlama gelen sözcüklerin etkin bir şekilde kullanılmasından pasifleşmesi sonucunda kullanım dışında kalarak tıpkı canlıların hayat seyrinde olduğu gibi çevreye uyum sağlayarak ya hayatta kalmakta ya da yok olup gitmektedir. Türkçenin en eski dönemlerinden beri kullanıla gelen her bir sözcük geçmişimizin bir parçası olup, kültürümüzün ve tarihimizin birer taşıyıcısıdır. Renk adları ve onların çeşitli yan anlamları toplumun kültürünü temsil etmekle kalmayıp, toplumun kendine has dünya görüşünü de yansıtmaktadır.Eldeki çalışmada VII.-VIII. yüzyıl Köktürkçe yazılı kaynaklardan günümüze kadar tüm çağdaş Türk yazı dillerinin sözlükleri taranarak tarihsel ve çağdaş Türk dilinde kullanılan Öztürkçe renk adları ve yan anlamları tanıklanmıştır. Renk metonimileri ve metaforlarının çarpıcı örneklerinden Türk dilinin idrak anlambilimi bakımından yaratıcılığın yüksek kapasitesini görebilmekteyiz. Yan anlamların dildeki çok çeşitli hizmeti ve onun oluşum mekanizması, dildeki rolü derinden araştırılmayı gerektiren önemli meselelerdendir. Renklerin yan anlamlarının araştırılması Türk dilinin taşıyıcılarının dünya görüşünü ortaya koymakla birlikte yan anlamların oluşmasında idraki süreçlerin açığa kavuşturulması bakımından önem arzetmektedir. Bu yüzden bu tür araştırmalar günümüzde nadir kullanılan veya kaybolmakta olan sözcüklerin unutulmaması ve yeni terim ve sözcük türetiminde kullanılarak yeniden canlandırılması için zemin hazırlamaktadır. Bu çalışma, Türk idrak anlam bilimine ve idrak leksikolojisine katkı sağlayacak, genel Türk dilinin kavram alanı çalışmalarına basamak kuracak, genel Türk dilinin anlam bilimsel süreç modelini çıkarmaya yardımcı olacaktır.

Otyzbay, Zhazira, The Colors in Turkish Concept System, Doctorate Thesis, Advisor: Prof. Dr. Melek Erdem, 556 p.The words those belong to the former period, stay out of use as a result of being passive, because of the used effectively words having the same or similar meaning at that time. By adapting to the environment they staying alive or disappear, every word that has been used since the most ancient periods, is a part of our history and is a carrier of our culture and history. Color names and their various connotations not only represent the culture of the society, and also reflect the community's unique world view.In the present study, have been identified the Turkic origin color names and connotations used in historical and modern Turkic languages by scanning the dictionaries of all Turkic literary languages from the period of Kokturks written sources belong VII-VIII centuries until today. We can see that the color metonymies and metaphors in Turkish literary languages show us the high capasity of creature in point of veiw General Turkish cognitive semantics.The aim of our research is preparing the fundament to revive the color words those use being lost by fall out of use anymore or continuing to use only in the one dialect. The function of color metonymies and metaphors, their formation mechanizm and their role in language are the one of the important issue which should be study. This study, General Turkish linguistics and will help to get the process model of General Turkish semantics.